Η κότα που κάνει τα «Χρυσά Αυγά»

του Αντώνη Αγγελή

Πολύς λόγος γίνεται τελευταία για το «αυγό του φιδιού». Αναζητούμε αγωνιωδώς και μετά μανίας ποια είναι τα φίδια και ποια τα αυγά, αν εκκολάπτονται ακόμα ή αν έχουν ήδη μεγαλώσει και τρώνε τον κόρφο μας. Έχω καιρό, όμως, τώρα την εντύπωση, πως πολλοί έχουν χάσει και τ’ αυγά και τα πασχάλια.

Οι τελευταίες δημοσκοπήσεις έδειξαν πως τα ποσοστά της χρυσής αυγής έχουν σχεδόν διπλασιαστεί και συνεχίζουν μια επικίνδυνα ανοδική πορεία. Οι αδιάκοπες, καθημερινές προσπάθειες πολλών πολιτικών αναλυτών, δημοσιογράφων, κοινωνικών σχολιαστών κα. για μια ανάδειξη των συστατικών στοιχείων του φαινομένου, μέχρι σήμερα τουλάχιστον, δεν κάνουν τίποτε άλλο παρά να οδηγούν σε μια σύγχυση ιδεολογικό-πολιτική. Πιο συγκεκριμένα, αναφέρομαι στο νεοφιλελεύθερο, κυρίως, εγχείρημα αριστεροποίσης-αναρχικοποίησης της ακροδεξιάς και του φασισμού, που προκύπτει μέσα από την ασυνείδητη ταύτιση των άκρων και την εξίσωση της βίας.

Παράλληλα, αναφέρομαι στη μομφή ότι, η όποια, δυναμικότερη από μια καθιστική διαμαρτυρία, αντίδραση, απέναντι σε θεσμοποιημένους κρατικούς μηχανισμούς και σύμβολα, τύπου βουλή κτλ. αποτελεί κατάλυση των δημοκρατικών θεσμών.

Τέτοιου είδους αντιλήψεις-τοποθετήσεις όχι μόνο δεν αναδεικνύουν την προέλευση της «σύγχρονης» τάσης εκφασισμού αλλά τη συσκοτίζουν ακόμη περισσότερο ή μάλλον την υποθάλπουν και την ενισχύουν ακόμη περισσότερο. Κάτω από την εμμονική, θεσμολάγνα, θέση ότι η θεσμοποιημένη λειτουργία του συστήματος πρέπει να είναι ο μπούσουλας της δράσης μας, της αντίδρασής μας ή της αδράνειάς μας παράγεται η αντίληψη της θεοποίησης των θεσμών, του φόβου της αλλοίωσής τους και τελικά το αναπόφευκτο της επιβολής τους, ακόμη κι αν, αυτό που επιβάλλουν, στηρίζει έναν μηχανισμό εξαθλίωσης.

Ο χρυσαυγητισμός δεν είναι μια έξω-θεσμική ή αντί-θεσμική τάση και είναι σφάλμα τραγικό να παρουσιάζεται ως τέτοια. Ο χρυσαυγητισμός είναι γέννημα των θεσμών και μάλιστα της «εύρυθμης» λειτουργίας τους. Είναι το κάποτε απλά παράνομο, συμμορίτικο και πλέον θεσμικά νομιμοποιημένο ακροδεξιό χέρι της κρατικής εξουσίας. Ας μη μας φαίνεται λοιπόν περίεργο, όταν η αστυνομία αναπτύσσει συναδελφικές σχέσεις με τους «αδερφούς» της επιχειρώντας μαζί, υπό κρατικές διαταγές, το κυνήγι και τη φυλάκιση των μεταναστών στα κέντρα αναξιοπρέπειας, όταν οι εθνικιστές με τα μαύρα μπλουζάκια ή τα ράσα λογοκρίνουν την καλλιτεχνική έκφραση καταλύοντας βασικές ελευθερίες και καταπατώντας την ανθρώπινη αξιοπρέπεια.

Βέβαια, ο χρυσαυγητισμός των ημερών μας έχει τις ρίζες του πολύ πιο βαθιά χωμένες στη θεσμική μας συνείδηση. Ξεκινά δειλά από τις ιεραρχήσεις που παράγονται στο οικογενειακό περιβάλλον και τις επιταγές της αυθεντίας του γονιού, που δεν επιδέχονται συζήτηση πόσο μάλλον αντίλογο. Συνεχίζεται οργανωμένα πια στο σχολείο, όπου η αυθεντία λαμβάνει νέες διαστάσεις, μέσα από τη μορφή του δασκάλου, που είναι, περισσότερο ή λιγότερο, αναγκασμένος να καλλιεργήσει το εθνικό φρόνημα στα πλαίσια μιας εθνικής παιδείας. Ενισχύεται από της ηθικοδιδακτικές παραβολές και τα θεολογικά κείμενα, που τρέφουν τις ψευδαισθήσεις περί μίας απόλυτης αλήθειας προετοιμάζοντας το έδαφος για την καλλιέργεια του φανατισμού. Τέλος, επιβεβαιώνεται μέσα από την κοινωνική πραγματικότητα, που επιβάλλει τη διατήρηση και τη λειτουργία των θεσμών αυτών και άλλων ως αναγκαιότητα, προκειμένου να εξασφαλισθεί η ομαλή λειτουργία του κράτους.

Και θα μου πείτε, αν οι θεσμοί λειτουργούν με αυτόν τον τρόπο, γιατί τότε δεν είμαστε όλοι χρυσαυγήτες; Και ποιος σας είπε ότι το εθνικιστικό καλούπι δεν είναι παγιωμένο μέσα σε όλους μας; Το ζήτημα είναι αν, η απέχθεια για τη διαφορετικότητα, η ντιενεϊκή-βιολογική συνέχιση της φυλετικής-ιστορικής μας καθαρότητας και η θεόπνευστη πριμοδότησή μας στο βασίλειο της απόλυτης αλήθειας, κατορθώσουν να γεμίσουν το καλούπι αυτό με το σάπιο τους υλικό. Ιδού τότε το μνημείο του εθνικισμού-φασισμού-χρυσαυγητισμού μας με την επιγραφή πατρίς-θρησκεία-οικογένεια.

Ας μη γελιόμαστε, οι θεσμοί σχηματοποιούν τις συνήθειές μας, είναι οι συνήθειές μας, παρέχουν την πρώτη ύλη με την οποία πλάθουμε τον κόσμο μας, αντιλαμβανόμαστε την καθημερινότητά μας, νοηματοδοτούμε τις σκέψεις και τις πράξεις μας. Η συνείδησή μας, η ταυτότητά μας ως κοινωνικά όντα είναι κυρίως ή έστω σε μεγάλο βαθμό θεσμική, θεσμικά πλαισιωμένη. Το ζήτημα είναι να έχει κανείς αναπτύξει, μέσα από την εμπειρική του γνώση και τη μόρφωσή του, ως βασικά κριτικά φίλτρα την ανθρωπιά, την αλληλεγγύη, τον αλληλοσεβασμό, την αξιοπρέπεια, την ισότητα, την ελευθερία. Αυτά τα κριτικά φίλτρα είναι που επεξεργάζονται τα δεδομένα, που αναθεωρούν τις προσλαμβάνουσες και απαγορεύουν στο σάπιο θεσμικό υλικό να γεμίσει το ρατσιστικό μας καλούπι.

Ας μην αναρωτιόμαστε λοιπόν, πώς γίνεται ένα τόσο μεγάλο ποσοστό ελλήνων να έχει ψηφίσει ένα εθνικιστικό-νεοναζιστικό «κόμμα»; Και ακόμα περισσότερο ας μην θεωρούμε πως αυτοί που ψήφισαν χρυσή αυγή δεν ήξεραν τι πρέσβευε και τι πραγματικά οραματιζόταν. Οι περισσότεροι αν όχι όλοι ήξεραν και ξέρουν πολύ καλά. Είναι η «ενδόμυχη» - και στην ουσία διαμορφωμένη- ανάγκη προάσπισης των θεσμών και των «ιδανικών» της πατρίδας, της θρησκείας και της οικογένειας, η φανατική με όποιο μέσο προάσπιση, όλων αυτών που αποτελούν την εθνικιστική τους ταυτότητα και διαιωνίζουν την αίγλη του παρελθόντος, που όπλισε το χέρι τους.

Γι’ αυτό απέναντι στον δήθεν κίνδυνο διασάλευσης και κλονισμού των πολυαγαπημένων τους θεσμικών συνηθειών προτάσσουν την ψήφο εμπιστοσύνης σε μια εθνικιστική συμμορία, γιατί είναι αυτή που, όπως πιστεύουν, θα δώσει τη μάχη απέναντι στους ξένους κατακτητές-διασαλευτές. Η ιστορία όμως, η γεγονοτολογική και όχι η θεωριτικοπλασματική και προπαγανδιστική έχει αποδείξει, πως οι οικονομικές πολιτικές και οι νόμοι της αγοράς διατηρούν μια ιδιόμορφη αλλά αγαστή σχέση με δικτατορίες, εθνικιστικά καθεστώτα και συντηρητικές παρατάξεις. Κρατήστε το λαό θεσμικά μαντρωμένο στην ασυνειδησία της απάθειας και περάστε φασιστικώ τω τρόπω τις επιταγές της νεοφιλελεύθερης αγοράς. Η Πινοσετική Χιλή, η Θατσερική Αγγλία μαζί με τις Ρεϊγκανικές Η.Π.Α και η Γελτσινική Ρωσία πιστοποιούν του λόγου το αληθές.

Αν λοιπόν συνεχίζουμε να ψάχνουμε για φίδια και γι’ αυγά μάλλον έχουμε κάνει λάθος στο ζώο και κατά συνέπεια και στο αυγό. Θα ήταν καλύτερο πιστεύω να ελέγξουμε λίγο καλύτερα το ίδιο το θεσμικό μας ασυνείδητο ή υποσυνείδητο και τους θεσμούς που λειτουργούν προπαρασκευαστικά για την καλλιέργεια των εθνικιστικών τάσεων, το υπόστρωμα των συνηθειών μας, τις εκκινήσεις της απάθειάς μας ή της δράσης μας καθώς και το κατά πόσο και πως εξυπηρετούν όλα αυτά τη συστημική λειτουργικότητα. Μήπως τελικά η κότα που κρύβουμε μέσα μας και δε μας αφήνει να προχωρήσουμε σε μια απρόσκοπτη και απροκατάληπτη επαναπροσέγγιση των θεσμικών δεδομένων, σε μια ανενδοίαστη κριτική των θεσμών και μια αυτοκριτική είναι αυτή που γεννά τα χρυσά αυγά; Μήπως ο κόκορας που βοήθησε την κότα μας να κάνει τα αυγά της είναι η ίδια η σαθρότητα των θεσμών που πλαισιώνουν, συντηρούν και στηρίζουν το πολιτικό-οικονομικό μας σύστημα και την κρατική εξουσία; Αν είναι έτσι, τότε πρέπει να επιλέξουμε είτε την ανάλωσή μας στο φαύλο ερώτημα η κότα έκανε το αυγό ή το αυγό την κότα είτε να στειρώσουμε ή να σφάξουμε τον κόκορα, πριν κάνει την κότα να γεννήσει κι άλλα χρυσά αυγά. Η κότα μόνη της αυγά δεν κάνει. Κάνει; Αν κάνει, μαύρο φίδι που μας έφαγε!!!