Η ομότιμη παραγωγή ως εναλλακτική στον καπιταλισμό: ένας νέος κομμουνιστικός ορίζοντας

του Jakob Rigi

Η παρούσα κρίση του καπιταλισμού έχει προκαλέσει διαμαρτυρίες, εξεγέρσεις και επαναστάσεις σε μεγάλα τμήματα του πλανήτη που περιλαμβάνουν 3 δισεκατομμύρια κατοίκους. Ακόμα και το συμβατικό περιοδικό «Time» έκανε το «διαδηλωτή» το πρόσωπο της χρονιάς. Η λεζάντα στο εξώφυλλο του Time έχει ως εξής: Από την Αραβική Άνοιξη στην Αθήνα, από το κίνημα «Καταλάβετε τη Γουόλ Στριτ» στη Μόσχα. Η Κίνα, η Χιλή, η Ισπανία, η Αγγλία, η Ιταλία, η Ινδία, το Ισραήλ, το Ιράν και η Γαλλία, μεταξύ άλλων, μπορούν να προστεθούν στις εστίες των πρόσφατων κοινωνικών διαμαρτυριών που αναφέρει το Time.

Τα κινήματα διαμαρτυρίας έχουν θέσει στην ιστορική ημερήσια διάταξη εναλλακτικές λύσεις για τον καπιταλισμό (Hardt και Negri, 2011). Το παρόν άρθρο υποστηρίζει ότι ένα τμήμα των εργατών της γνώσης έχουν ήδη δημιουργήσει έναν καινούργιο τρόπο παραγωγής που ονομάζεται «ομότιμη παραγωγή», η οποία είναι βιώσιμη εναλλακτική στον καπιταλισμό. Αν και ακόμα βρίσκεται στα πρώτα βήματά της και κυριαρχείται από τον καπιταλισμό, η ομότιμη παραγωγή εμφανίζει σαφώς τα κύρια χαρακτηριστικά της ισόνομης κοινωνίας. Το ίδιο το γεγονός ότι τμήματα των ακτιβιστών της ομότιμης παραγωγής και των εργαζομένων στις τεχνολογίες της πληροφορίας και των επικοινωνιών συμμετέχουν ενεργά στις σημερινές διαδηλώσεις μπορεί να λειτουργήσει καταλυτικά στη σύνδεση της ομότιμης παραγωγής με τα κινήματα αυτά.

Στο περιβάλλον της ομότιμης παραγωγής, οι παραγωγοί παράγουν αγαθά συλλογικά μέσω της εθελοντικής συμμετοχής σε ένα σύστημα παραγωγής που είναι αποκεντρωμένο και βασισμένο σε δίκτυα. Οι εθελοντές επιλέγουν τις εργασίες που θα εκτελέσουν, το ποσό του χρόνου που ξοδεύουν για τη συλλογική παραγωγή καθώς και τον τόπο και το χρόνο της παραγωγικής τους δραστηριότητας. Όσον αφορά στη διανομή, οποιοσδήποτε στον κόσμο μπορεί να χρησιμοποιεί τα προϊόντα δωρεάν σύμφωνα με τις δικές του ανάγκες και ανεξάρτητα από τη συνεισφορά του (Benkler, 2006). Αυτός ο τρόπος παραγωγής είναι παρόμοιος με ό,τι ο Μαρξ (1978α, 1978β) περιγράφει ως «προηγμένο κομμουνισμό». Ως εκ τούτου έχει επίσης ονομαστεί «κυβερνοκομμουνισμός» (Kleiner, 2010˙ Barbrook, 2007˙ Moglen, 2003).

Η ομότιμη παραγωγή και η προηγμένη φάση του κομμουνισμού του Μαρξ

Καθώς η ιστορία του σύγχρονου τρόπου της ομότιμης παραγωγής έχει ήδη γραφτεί (Söderberg, 2008˙ Raymond, 200˙ Weber, 2004), θα κάνω μια σύντομη παύση εδώ σε δύο καθοριστικές στιγμές της ιστορίας της, δηλαδή στην εφεύρεση της γενικής δημόσιας άδειας και του ελεύθερου λογισμικού από τον Richard Stallman το 1984 και στην εφεύρεση του συστήματος της εθελοντικής συλλογικής συνεργασίας online από τον Linus Torvalds το 1991.

Ο Stallman δημιούργησε το Ίδρυμα Ελεύθερου Λογισμικού με την κυκλοφορία ενός κώδικα βάσει άδειας, την οποία ονόμασε «γενική δημόσια άδεια». Η άδεια αυτή εγγυόταν τέσσερις ελευθερίες: το τρέξιμο του προγράμματος για οποιονδήποτε σκοπό, τη μελέτη και την προσαρμογή του προγράμματος, την αναδιανομή αντιγράφων είτε δωρεάν είτε σε λογική τιμή, και την αλλαγή και βελτίωση του προγράμματος. Ο Stallman περιέλαβε στην άδεια τη λεγόμενη ρήτρα «copyleft» (λογοπαίγνιο με τη λέξη «copyright» που σημαίνει το δικαίωμα της πνευματικής ιδιοκτησίας). Σύμφωνα με τη ρήτρα αυτή, κάθε κώδικας που θα περιλαμβάνει ένα συστατικό που προέρχεται από κώδικα που έχει παραχωρηθεί με γενική δημόσια άδεια πρέπει επίσης να κυκλοφορήσει εξ ολοκλήρου βάσει γενικής δημόσιας άδειας. Η ρήτρα «copyleft» είναι διαλεκτική άρνηση του δικαιώματος πνευματικής ιδιοκτησίας, επειδή ταυτόχρονα διατηρεί και καταργεί τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας (Stallman, 2002).

Η σημασία της γενικής δημόσιας άδειας έγκειται στο γεγονός ότι διατυπώθηκε για πρώτη φορά στην ιστορία της ανθρωπότητας ένα καθολικό δικαίωμα ιδιοκτησίας. Κοινά αγαθά υπάρχουν από την αρχή της ανθρωπότητας με διάφορες μορφές και ανάμεσα σε διάφορους πολιτισμούς (Μαρξ, 1965˙ Polanyi, 1992˙ Ostrom, 1990). Αλλά όλες οι μορφές τους, εκτός από τη γνώση, ήταν πάντοτε σε συνάρτηση με κάποια εδαφική περιοχή και ανήκαν σε συγκεκριμένες κοινότητες, φυλές ή κράτη. Ως εκ τούτου, κατά κανόνα, οι ξένοι αποκλείστηκαν. Η γενική δημόσια άδεια δημιούργησε παγκόσμια κοινά αγαθά που αγκάλιαζαν σχεδόν τα πάντα και ήταν ανεξάρτητα από οποιαδήποτε εδαφική περιοχή. Εξαιρούσε μόνο τους χρήστες αυτούς που δε δέχονταν να κυκλοφορήσουν τα δικά τους προϊόντα βάσει της γενικής δημόσιας άδειας. Η άδεια έχει τροποποιηθεί με τη μορφή του λογισμικού ανοιχτού κώδικα, προκειμένου να εξυπηρετήσει εμπορικά συμφέροντα. Αυτό το νέο πρωτόκολλο το μόνο που κάνει είναι να υποχρεώνει τους χρήστες να κυκλοφορούν βάσει γενικής δημόσιας άδειας τα τμήματα εκείνα των προϊόντων τους που προέρχονται από προϊόντα με γενική δημόσια άδεια. Ο ιδιοκτήτης μπορεί να κρατήσει τα άλλα τμήματα ως ιδιωτική περιουσία.

Για τους σκοπούς αυτού του άρθρου θα επικεντρωθώ μόνο στη γενική δημόσια άδεια, επειδή αντιπροσωπεύει την ουσία της νέας παγκόσμιας και καθολικής κοινοκτημοσύνης της γνώσης. Οι περισσότερες μορφές της γνώσης ανήκουν σε όλους. Ο Merton (1979) υποστήριξε ότι η επιστήμη απαιτεί μια κομμουνιστική μορφή παραγωγής και διανομής. Αν και υπήρξαν εξαιρέσεις σε αυτόν τον κανόνα (οι σαμάνοι, οι μάγοι, οι ιερείς και οι τεχνίτες, μεταξύ άλλων, προσπάθησαν να κρατήσουν μυστική τη γνώση τους ή να τη μεταδώσουν μόνο σε επιλεγμένα άτομα), ο καπιταλισμός και οι συνακόλουθοι θεσμοί της πνευματικής ιδιοκτησίας και των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας περιφρουρούσαν συστηματικά εκείνες τις μορφές της γνώσης που θα μπορούσαν να αποφέρουν κέρδη (Boyle, 1996). Καθώς η γνώση έγινε σημαντικός παράγοντας του πληροφοριακού καπιταλισμού, ένα δρακόντειο καθεστώς πνευματικών δικαιωμάτων γιγαντώθηκε δραματικά (Lessig, 2005). Η γενική δημόσια άδεια αποτέλεσε μια πρωτοποριακή νομική και παραγωγική στρατηγική για την παραγωγή της παγκόσμιας κοινοκτημοσύνης της γνώσης και την προστασία της από την εισβολή του καπιταλισμού. Με αυτήν την έννοια, η πρωτοβουλία του Stallman ήταν ένα σημαντικό ορόσημο για τον αγώνα των εργατών της γνώσης ενάντια στον πληροφοριακό καπιταλισμό (Söderberg, 2008).

Ο Linus Torvalds, όμως, ήταν αυτός που ανέδειξε αυτήν την τοπική εξέλιξη σε παγκόσμιο επίπεδο, με την πλήρη αξιοποίηση της ικανότητας του διαδικτύου για διανομή. Η παραγωγή του Linux ήταν πραγματικά μια επανάσταση στην οργάνωση της συνεργασίας ανάμεσα σε μεγάλο αριθμό παραγωγών. Ο Μαρξ υποστήριξε ότι κάθε επιστημονική γνώση ήταν προϊόν συλλογικής εργασίας (Μαρξ, 1981: 199), εφόσον ο κάθε επιστήμονας βασιζόταν και συνέχιζε τα επιτεύγματα των προηγουμένων. Αλλά η συλλογική αυτή διάσταση της επιστήμης δεν ήταν αποτέλεσμα συνειδητής και ταυτόχρονης συνεργασίας των επιστημόνων αλλά τυχαίας μετάδοσης της γνώσης στο χρόνο και το χώρο. Η εφεύρεση του Torvald ξεπέρασε τα εμπόδια του χρόνου και του χώρου με τη χρήση του διαδικτύου. Επομένως έκανε εφικτή την ταυτόχρονη, συνειδητή, εθελοντική, συντονισμένη και παγκόσμια συνεργασία μεγάλου αριθμού παραγωγών. Ο συνδυασμός της γενικής δημόσιας άδειας με τον τρόπο συνεργασίας του Linux αποτελεί την ουσία του ομότιμου τρόπου παραγωγής, ο οποίος συμπίπτει με τις γενικές αρχές της προηγμένης μορφής του κομουνισμού που περιγράφει ο Μαρξ:

1) Δε θα υπάρχει αντιστοιχία ανάμεσα στη συμβολή του καθενός στην κοινωνική παραγωγή και στο μερίδιό του από το σύνολο των κοινωνικών προϊόντων. Θα συμβάλει ανάλογα με τις ικανότητές του και θα χρησιμοποιεί προϊόντα σύμφωνα με τις ανάγκες του. Το χρήμα ως ποσοτική μέτρηση της αξίας θα εξαφανιστεί (Μαρξ, 1978β). Το χρήμα δεν παίζει κανένα ρόλο στο εσωτερικό σύστημα της ομότιμης παραγωγής, αν και εξακολουθεί να αποτελεί το εξωτερικό του πλαίσιο και να ασκεί πίεση σε αυτό.

2) Στον προηγμένο κομμουνισμό του Μαρξ, ο καταμερισμός της εργασίας και μαζί του το κράτος και η αγορά εξαφανίζονται (Μαρξ, 1978 α, β). Στην ομότιμη παραγωγή, ο καταμερισμός της εργασίας αντικαθίσταται από την κατανομή της εργασίας (Weber, 2004) και τίθεται υπό αμφισβήτηση η λογική του κράτους και της αγοράς (βλέπε παρακάτω).

3) Ο Μαρξ πρόβλεψε (1978α) ότι ο προηγμένος κομμουνισμός θα υπερέβαινε την αποξένωση, όχι μόνο καταργώντας τη λογική της ποσοτικής ισοδυναμίας στη σφαίρα της ανταλλαγής ανάμεσα στο άτομο και την κοινωνία και ανάμεσα στα άτομα, αλλά και καταργώντας τον καταμερισμό της εργασίας και δίνοντας τη δυνατότητα στα άτομα να χρησιμοποιούν τα κοινωνικώς παραγόμενα μέσα παραγωγής για να υλοποιήσουν τις δικές τους δημιουργικές δυνάμεις. Τα εθνογραφικά μου ευρήματα δείχνουν ότι η δημιουργικότητα και η αναγνώριση από τους ομότιμους είναι από τα ισχυρότερα κίνητρα των ομότιμων παραγωγών (βλ. επίσης Weber, 2004). Ο Söderberg (2008) δείχνει πώς η δημιουργικότητα της ομότιμης παραγωγής υπερβαίνει την αποξένωση.

Στο σημείο αυτό μπορούμε να θέσουμε τα εξής ερωτήματα:

1. Είναι η ομότιμη παραγωγή πραγματικά ένας νέος ιστορικός τρόπος παραγωγής ή απλώς ένα προσάρτημα του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής;

2. Ποια είναι η σχέση της με τον καπιταλιστικό τρόπο παραγωγής;

3. Σε ποιο βαθμό μπορεί να εφαρμοστεί η ομότιμη παραγωγή στην παραγωγή υλικών αντικειμένων;

4. Τι πιθανότητες έχει να αντικαταστήσει ή να εκτοπίσει εντελώς τον καπιταλιστικό τρόπο παραγωγής;

Η ομότιμη παραγωγή ως νέος ιστορικός τρόπος παραγωγής

Ας περιγράψουμε εν συντομία τη μαρξιστική έννοια του τρόπου παραγωγής (Μαρξ, 1978γ). Η παραγωγή είναι μια διαδικασία στην οποία οι άνθρωποι παράγουν προσχεδιασμένα αγαθά. Τα αγαθά αυτά μπορεί να είναι υλικά όπως το ψωμί, υπηρεσίες όπως η περίθαλψη και η εκπαίδευση, ή πληροφορίες και γνώσεις όπως τα λογισμικά. Τις δυνάμεις παραγωγής τις αποτελούν οι άνθρωποι, οι γνώσεις και οι δεξιότητές τους, τα μέσα που χρησιμοποιούν, το υλικό στο οποίο επενεργούν, και άλλες υλικές συνθήκες παραγωγής όπως η ενέργεια, τα κτήρια, κλπ. Οι σχέσεις παραγωγής είναι «σαφείς» και «απαραίτητες» σχέσεις ανθρώπων που αντιστοιχούν στο υλικό στάδιο των παραγωγικών δυνάμεων. Οι σχέσεις ιδιοκτησίας είναι νομικές εκφράσεις των σχέσεων παραγωγής. Ο τρόπος παραγωγής είναι το σύνολο των παραγωγικών δυνάμεων και των σχέσεων παραγωγής μαζί.

Οι παραγωγικές δυνάμεις της ομότιμης παραγωγής αντιστοιχούν σε ό,τι ορίζει ο Manuel Castells (2010/1996: 70-72) ως «πληροφοριακό τεχνολογικό υπόδειγμα». Το σφαιρικό αυτό υπόδειγμα δίνει έμφαση στην άτυπη δικτύωση και την ευελιξία, και χαρακτηρίζεται από το ότι η τεχνολογία επενεργεί στις πληροφορίες και οι πληροφορίες επενεργούν στην τεχνολογία, καθώς και από την ενσωμάτωση διάφορων τεχνολογιών όπως η μικροηλεκτρονική, οι τηλεπικοινωνίες, η οπτικοηλεκτρονική και οι υπολογιστές σε ένα μεγαλύτερο σύστημα. Αξίζει να τονίσουμε ότι οι ίδιοι οι εργάτες της γνώσης είναι σημαντικό στοιχείο ή το πιο σημαντικό στοιχείο των παραγωγικών δυνάμεων του πληροφοριακού τεχνολογικού υποδείγματος.

Η κεντρική φύση των πληροφοριών/γνώσεων και η δομή του δικτύου αντικρούουν εγγενώς τις καπιταλιστικές σχέσεις παραγωγής. Η λογική του δικτύου απαιτεί ότι η γνώση που παράγεται σε κάθε κόμβο ενός παγκόσμια ολοκληρωμένου δικτύου θα πρέπει να ρέει ελεύθερα και οριζόντια προς όλες τις κατευθύνσεις σε όλους τους άλλους κόμβους. Η γνώση είναι μη ανταγωνιστικό αγαθό και μπορεί να αναπαραχθεί χωρίς επιπλέον κόστος. Είναι επίσης καθολική, καθώς το ίδιο αντικείμενο της γνώσης μπορεί να χρησιμοποιηθεί ταυτόχρονα από όλους σε αυτόν τον πλανήτη.

Ωστόσο, ο καπιταλισμός εμποδίζει την ελεύθερη ροή της γνώσης σε όλες τις κατευθύνσεις στο διαδίκτυο. Είναι αλήθεια ότι ο καπιταλιστικός τρόπος παραγωγής, μετά την προσαρμογή του στο πληροφοριακό τεχνολογικό υπόδειγμα, έχει γίνει παγκόσμιος και έχει υιοθετήσει όλο και περισσότερο δικτυακή μορφή. Παρ’ όλα αυτά, το άθροισμα όλων των πιθανών δεσμών του διαδικτύου υπερβαίνει σημαντικά το άθροισμα των δεσμών των παγκόσμιων δικτύων κεφαλαίου. Επομένως η δυνατότητα του διαδικτύου ως υποδειγματικής παραγωγικής δύναμης της εποχής μας υπερβαίνει τον καπιταλιστικό τρόπο παραγωγής (Hardt και Negri, 2000).

Το ίδιο ισχύει και για τις γνώσεις-πληροφορίες, μία άλλη υποδειγματική παραγωγική δύναμη της εποχής μας. Η γνώση είναι καθολική και μη ανταγωνιστική. Το κεφάλαιο κόβει για τον εαυτό του ένα επιλεγμένο υποδιαδίκτυο από το συνολικό διαδίκτυο: το παγκόσμιο δίκτυο της συσσώρευσης του κεφαλαίου. Η ροή γνώσης-κεφαλαίου είναι περιφραγμένη σε αυτό το επιλεγμένο υποδιαδίκτυο. Ακόμα και σε αυτό το υποδιαδίκτυο η ροή της γνώσης δεν είναι ελεύθερη. Πρώτον, μέσα στον ανταγωνισμό των διάφορων πολυεθνικών σημαντικές μορφές γνώσης έχουν γίνει όλο και πιο κρυφές και φυλάσσονται ζηλότυπα για ένα μόνο μικρό αριθμό σχεδιαστών και μηχανικών από συγκεκριμένες επιχειρήσεις. Δεύτερον, η εμπορευματοποιημένη γνώση μπορεί να μετακινηθεί από τον ένα κόμβο στον άλλον μόνο με την ανταλλαγή χρήματος. Με άλλα λόγια, η ίδια η εμπορευματική της μορφή είναι μορφή περίφραξης.

Το πληροφοριακό τεχνολογικό υπόδειγμα έρχεται επίσης σε βαθιά αντίθεση με την καπιταλιστική οργάνωση της παραγωγής. Το διαδίκτυο είναι ένα δίκτυο ανοιχτής επέκτασης στο οποίο κάθε κόμβος μπορεί να συνδεθεί με οποιονδήποτε άλλο κόμβο αμέσως και οριζόντια. Αυτό σημαίνει ότι οι μονάδες παραγωγής μπορούν να γίνουν παγκόσμια, συνδεδεμένα, ανεξάρτητα από εδαφικό χώρο δίκτυα ανοιχτής επέκτασης, αποτελούμενα από άμεσους παραγωγούς που συνεργάζονται ο ένας με τον άλλον οριζόντια (αν και η μεσολάβηση μιας συντονιστικής αρχής ίσως να είναι αναγκαία) και παράγουν διάφορα αγαθά. Αυτό δεν είναι τίποτα άλλο παρά η κοινωνική οργάνωση της γνωστικής ομότιμης παραγωγής. Το Linux, που είναι το μοντέλο που εγκαινίασε την ομότιμη παραγωγή, είναι πράγματι ένα πρακτικό παράδειγμα τέτοιου δικτύου συνεργασίας. Ένα άλλο παράδειγμα είναι η Wikipedia. Αυτό το μοντέλο μπορεί να εφαρμοστεί σε οποιαδήποτε μορφή γνωστικής παραγωγής και σε μεγάλο βαθμό στην υλική παραγωγή μέσω αυτοματισμού (βλέπε επίσης Bauwens, 2011).

Ριζική ρήξη με τον καπιταλισμό

Ενώ πρακτικά και εμπειρικά ο ομότιμος τρόπος παραγωγής εξακολουθεί να βρίσκεται υπό την επίδραση του καπιταλισμού και να εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από αυτόν (η αγορά ηλεκτρονικών υπολογιστών και άλλων υλικών και υπηρεσιών, καθώς και η χρήση των υποδομών του), η λογική του έρχεται σε ριζική αντίθεση με αυτήν του κεφαλαίου. Περιέγραψα εν συντομία παραπάνω σημαντικές πτυχές της ομότιμης παραγωγής που συμφωνούν με την κατανόηση του Μαρξ για τον κομμουνισμό. Όλες αυτές οι πτυχές έρχονται σε αντίθεση με τη λογική του κεφαλαίου. Εδώ θα αποδείξω πώς η λογική της ομότιμης παραγωγής έρχεται σε βαθιά αντίθεση με τον καπιταλιστικό καταμερισμό της εργασίας, επειδή ο καταμερισμός της εργασίας είναι το βασικό στοιχείο κάθε τρόπου παραγωγής. Επιτρέψτε μου να τονίσω ότι στην ομότιμη παραγωγή έχουμε κατανομή της εργασίας και όχι καταμερισμό της εργασίας (Weber, 2004). Οι τρόποι συνεργασίας στην ομότιμη παραγωγή και η διανομή των προϊόντων καθιστούν περιττό τον καπιταλιστικό μικροκαταμερισμό (καταμερισμός εντός ξεχωριστών μονάδων παραγωγής) και μακροκαταμερισμό (καταμερισμός ανάμεσα σε διαφορετικές μονάδες) της εργασίας.

Ομότιμη παραγωγή και ο καπιταλιστικός μικροκαταμερισμός της εργασίας

Στο επίπεδο της επιχείρησης, η καπιταλιστική διαχείριση επιβάλλει στους εργαζομένους τον τεχνικό καταμερισμό της εργασίας. Οι καπιταλιστές (ή οι διευθυντές που διορίζουν) συγκεντρώνουν τους εργάτες μαζί κάτω από την ίδια στέγη και τους βάζουν σε συγκεκριμένες θέσεις στην παραγωγική γραμμή του καταμερισμού της εργασίας υπό τη διεύθυνσή τους. Η συνεργασία μεταξύ των εργαζομένων είναι προϊόν του κεφαλαίου (Μαρξ, 1976). Η εφεύρεση των μηχανών τελειοποίησε τον τεχνικό καταμερισμό της εργασίας και οδήγησε στον τεϋλορισμό, στον οποίο το κεφάλαιο, με τη χρήση επιστημονικών μεθόδων, καθιέρωσε ένα πλήρες δεσποτικό σύστημα πάνω στους εργάτες (Braverman, 1974). Οι μελετητές του μεταφορντισμού υποστηρίζουν ότι ο μεταφορντισμός έχει ξεπεράσει τον τεϋλορισμό με την ενίσχυση των δεξιοτήτων των εργατών και τη συμμετοχή τους στη λήψη αποφάσεων (Amin, 1994). Παρόμοιοι ισχυρισμοί έχουν γίνει επίσης και για τη λεγόμενη ιαπωνοποίηση (Kaplinsky, 1988). Αυτοί οι ισχυρισμοί είναι στην καλύτερη περίπτωση αμφιλεγόμενοι (Castells, 2010/1996). Πολλοί υποστηρίζουν ότι ο τεϋλορισμός εξακολουθεί να είναι η κυρίαρχη μορφή οργάνωσης της εργασιακής διαδικασίας (Tomaney, 1994˙ Huws, 2003). Ανεξάρτητα από την εγκυρότητα της υπόθεσης του μεταφορντισμού, μπορούμε να πούμε με ασφάλεια ότι οι εργάτες ακόμα κατανέμονται σε κλειστούς χώρους και τους διαχειρίζονται δεσποτικά οι αντιπρόσωποι του κεφαλαίου. Αν και μια μικρή επίλεκτη ομάδα εργατών μπορεί να απολαμβάνει μερική αυτονομία, το σύνολο των εργασιακών διαδικασιών ελέγχεται κεντρικά από διευθυντές οι οποίοι ενσωματώνουν την εργασία ξεχωριστών εργατών σε μια συνολική συνεργατική διαδικασία εργασίας. Ο Andre Gorz (1999: κεφάλαιο 2), υπέρμαχος της υπόθεσης του μεταφορντισμού, λέει ότι ο μεταφορντισμός έχει αντικαταστήσει τον απρόσωπο και μηχανοποιημένο δεσποτισμό του τεϋλορισμού με νέες μορφές ατομικής υποδούλωσης. Οι μεμονωμένοι παραγωγοί δεν επιλέγουν τις εργασίες τους ή το ρυθμό, την ώρα και τον τόπο της εργασίας τους. Με άλλα λόγια, η διαδικασία της εργασίας είναι τόσο τοπικά όσο και χρονικά ενταγμένη σε ένα «μικροχώρο». Υπό την έννοια αυτή, η αντίθεση με την ομότιμη παραγωγή δε θα μπορούσε να είναι μεγαλύτερη. Στη συνεργασία της ομότιμης παραγωγής οι διαδικασίες εργασίας τόσο χρονικά όσο και τοπικά είναι ανεξάρτητες σε παγκόσμιο επίπεδο από κάποιο χώρο.

Η όλο και πιο περίπλοκη ανάπτυξη των ιεραρχικών μικροκαταμερισμών της εργασίας, η οποία ήταν σημαντικός παράγοντας για την αύξηση της παραγωγικότητας της βιομηχανικής εργασίας, αποτελεί εμπόδιο για την παραγωγικότητα της γνωστικής εργασίας. Ο Brook (1975) απέδειξε ότι σε μια κεντρική οργάνωση η αύξηση του αριθμού των μηχανικών που εργάζονται σε ένα συγκεκριμένο πρόβλημα λογισμικού μειώνει την απόδοση δημιουργώντας περιττές περιπλοκές με εκθετικό ρυθμό. Ο Raymond (2001) έδειξε ότι αυτό δεν ισχύει για την αποκεντρωμένη δικτυακή συνεργασία της ομότιμης παραγωγής. Εδώ η αύξηση του αριθμού των εργατών αυξάνει την απόδοση και βελτιώνει το προϊόν. Η υπόθεση αυτή μπορεί να ισχύει για όλες τις μορφές της γνωστικής παραγωγής.

Η online εθελοντική συνεργασία που βασίζεται σε δίκτυο ανατρέπει τη λογική της προς τα κάτω καπιταλιστικής διαχείρισης, η οποία είναι και η λογική του καπιταλιστικού κράτους. Ωστόσο, υπάρχει μια μορφή «κεντρικού» ελέγχου στην ομότιμη παραγωγή. Η ανάπτυξη του κάθε έργου ελέγχεται τελικά από το άτομο ή τα άτομα που θα το ξεκινήσει ή θα το ξεκινήσουν στο διαδίκτυο. Στα σταυροδρόμια έχουν τον τελευταίο λόγο, αν και υπάρχει χώρος για εκτενείς συζητήσεις. Ωστόσο, αν οι άλλοι δεν είναι ευχαριστημένοι με τις αποφάσεις που λαμβάνονται από την «ηγεσία», έχουν το δικαίωμα να πάρουν όλο το έργο και να το αναπτύξουν στην κατεύθυνση που επιθυμούν. Είναι ανάγκη να εξεταστεί με κριτικό πνεύμα αν αυτή η μορφή της «συγκέντρωσης» είναι επίδραση του εξωτερικού καπιταλιστικού περιβάλλοντος ή εγγενές χαρακτηριστικό της ομότιμης παραγωγής (O'Neil, 2009).

Ομότιμη παραγωγή και ο καπιταλιστικός μακροκαταμερισμός της εργασίας

Στον καπιταλιστικό μακροκαταμερισμό της εργασίας, οι διαφορετικές μονάδες παραγωγής δεν αλληλοσυνδέονται αμέσως αλλά μέσω της διαμεσολάβησης της αγοράς. Οι εργάτες ανταλλάσσουν την εργασία τους με αμοιβή και τα προϊόντα της εργασίας τους γίνονται εμπορεύματα που ανήκουν σε καπιταλιστές και πωλούνται στην αγορά. Μόνο με αυτόν τον τρόπο οι εργασίες των άμεσων παραγωγών από διάφορες μονάδες και κλάδους παραγωγής αλληλοσυνδέονται και γίνονται μέρη της συνολικής κοινωνικής εργασίας της κοινωνίας. Η κάθε μονάδα παραγωγής γίνεται συστατικό στοιχείο του συνολικού καπιταλιστικού μακροκαταμερισμού της εργασίας στο βαθμό που παράγει εμπορεύματα που πωλούνται (Μαρξ 1978). Αντίθετα, τα προϊόντα της ομότιμης παραγωγής είναι κυρίως παγκόσμια κοινά αγαθά.

Παρά το γεγονός ότι η γενική δημόσια άδεια επιτρέπει την πώληση των προϊόντων, είναι κοινή λογική ότι κανείς δεν πληρώνει για ένα προϊόν το οποίο είναι διαθέσιμο δωρεάν. Η εμπορική χρήση των προϊόντων της ομότιμης παραγωγής δεν τα κάνει εμπορεύματα, επειδή ο χρήστης δεν πληρώνει για αυτά και επομένως δεν καταγράφουν το κόστος του εμπορεύματος. Από αυτό προκύπτει ότι ο συνολικός μόχθος που ξοδεύεται παγκοσμίως σήμερα για τις διάφορες μορφές της ομότιμης παραγωγής είναι εκτός του καπιταλιστικού κοινωνικού καταμερισμού της εργασίας και τον οριοθετεί. Στην παρούσα φάση, η ομότιμη παραγωγή οριοθετείται επίσης από την εμπορευματική μορφή, καθώς μεγάλα τμήματα των μέσων παραγωγής είναι εμπορεύματα και οι συντελεστές της ομότιμης παραγωγής πρέπει να κερδίσουν χρήματα. Ωστόσο, μια πλήρως αναπτυγμένη κοινωνία ομότιμης παραγωγής δεν είναι συμβατή με χρήματα και εμπόρευμα. Η εμπορευματική μορφή εξ ορισμού οριοθετεί τις ελευθερίες που εγγυάται η γενική δημόσια άδεια. (Στο σημείο αυτό μπορεί επίσης να φτάσει κανείς με τη χρήση της μαρξιστικής θεωρίας της αξίας. Ωστόσο αυτό απαιτεί μεγάλη επιχειρηματολογία για την οποία δεν υπάρχει εδώ χώρος).

Για να συνοψίσουμε, οι παραγωγικές δυνάμεις του πληροφοριακού τεχνολογικού υποδείγματος σε συνδυασμό με την αποκεντρωμένη μορφή συνεργασίας βάσει δικτύου, την απουσία μισθωτής εργασίας, την εθελοντική συνεισφορά, και τη μορφή των προϊόντων που είναι κοινά για όλους αποτελούν τα κύρια χαρακτηριστικά του ομότιμου τρόπου παραγωγής. Παρά το γεγονός ότι ο ομότιμος τρόπος παραγωγής είναι ακόμα στα πρώτα του βήματα, η λογική του είναι σαφώς διαφορετική από εκείνη του καπιταλισμού και έχει δημιουργηθεί ως απάντηση στις απαιτήσεις των νέων παραγωγικών δυνάμεων. Επομένως δύσκολα μπορεί να υπερεκτιμηθεί η ιστορική του σημασία, η επιτακτικότητά του και η καινοτομία του. Ο καπιταλιστικός τρόπος παραγωγής είναι εμπόδιο για την υλοποίηση των δυνατοτήτων της γνώσης στην εποχή του διαδικτύου. Περιορίζει την ανθρώπινη δημιουργικότητα και γενικότερα την ανάπτυξη των εργατών της γνώσης. Συνεπώς δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι ένα τμήμα των εργατών της γνώσης έχει επαναστατήσει ενάντια στις καπιταλιστικές σχέσεις παραγωγής με την εμφάνιση της ομότιμης παραγωγής. Όπως υποστηρίζει ο Söderberg (2008), αυτό αποτελεί μορφή ταξικής πάλης.

Η σχέση του ομότιμου τρόπου παραγωγής με τον καπιταλισμό

Η νέα κοινωνική παραγωγή αποτελείται από νησιά στη θάλασσα του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής. Η σχέση αυτών των δύο, όπως τονίστηκε ανωτέρω, είναι σχέση αμοιβαίας εξάρτησης και ανταγωνισμού. Η κοινωνική παραγωγή εξαρτάται από τον καπιταλισμό για την απόκτηση κάποιων μέσων παραγωγής και των μισθών των συνεργατών της, ενώ ο καπιταλισμός από την άλλη πλευρά χρησιμοποιεί δωρεάν τα κοινά αγαθά της κοινωνικής παραγωγής.

Οι μαρξιστές διακρίνουν μεταξύ του τρόπου παραγωγής και του κοινωνικού σχηματισμού. Ο κοινωνικός σχηματισμός είναι ένα ολοκληρωμένο κοινωνικοοικονομικό, ιδεολογικό/πολιτισμικό σύστημα. Μπορεί να αποτελείται από περισσότερους τους ενός τρόπους παραγωγής. Ωστόσο, ένας τρόπος παραγωγής υπερισχύει έναντι των άλλων και οι επιταγές του καθορίζουν τα γενικά χαρακτηριστικά του κοινωνικού σχηματισμού. Με αυτήν την έννοια μπορούμε να θεωρήσουμε τους φεουδαρχικούς και καπιταλιστικούς κοινωνικούς σχηματισμούς διαφορετικούς από τους φεουδαρχικούς και καπιταλιστικούς τρόπους παραγωγής. Παρά το γεγονός ότι ο κυρίαρχος τρόπος παραγωγής υπερισχύει έναντι άλλων τρόπων παραγωγής, δεν μπορεί να διαγράψει τις συγκεκριμένες λογικές τους. Η συνεχής ένταση και αλληλεξάρτηση μεταξύ του κυρίαρχου τρόπου παραγωγής και των δευτερευόντων κάνουν τους κοινωνικούς σχηματισμούς δυναμικά, άνισα και σύνθετα φαινόμενα.

Ο καπιταλιστικός κοινωνικός σχηματισμός έχει περάσει από τρεις μερικώς αλληλεπικαλυπτόμενες φάσεις: την αναδυόμενη, την κυρίαρχη και τη φθίνουσα. Στην αναδυόμενη φάση (1850-1950), ο καπιταλιστικός τρόπος παραγωγής υπερίσχυε έναντι του φεουδαρχικού και του οικιακού τρόπου παραγωγής καθώς και άλλων τρόπων παραγωγής πριν από τον καπιταλιστικό σε όλον τον κόσμο, αποσπώντας εργατικά χέρια και αξία από αυτούς (Mandel, 1972: κεφάλαιο 2). Στη δεύτερη φάση (1950-1980), ο καπιταλιστικός τρόπος παραγωγής διέβρωσε βαθιά τους τρόπους παραγωγής που ήταν προγενέστεροι του καπιταλιστικού και τους αντικατέστησε με τον καπιταλιστικό τρόπο παραγωγής. Ο καπιταλισμός επεκτάθηκε τόσο εντατικά (διεισδύοντας σε νέους τομείς παραγωγικής δραστηριότητας όπως οι υπηρεσίες) όσο και εκτατικά (κατακτώντας όλον τον κόσμο). Η τρίτη φάση (1980-και μετά) χαρακτηρίζεται από την εμφάνιση του πληροφοριακού τεχνολογικού υποδείγματος και του κοινωνικού τρόπου παραγωγής εντός του καπιταλιστικού κοινωνικού σχηματισμού. Η περίοδος αυτή έχει περιγραφεί με όρους όπως «δικτυακή κοινωνία» (Castells, 2010/1997), «αυτοκρατορία» (Hardt και Negri, 2000), κ.λπ.

Παρά το γεγονός ότι ο ομότιμος τρόπος παραγωγής εξακολουθεί να βρίσκεται υπό την επίδραση του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής, η θέση του έναντι του καπιταλισμού είναι διαφορετική από εκείνη των τρόπων παραγωγής πριν από τον καπιταλιστικό. Ενώ στις δύο πρώτες φάσεις ο καπιταλισμός αντιπροσώπευε τις νέες παραγωγικές δυνάμεις, στην τρίτη φάση η ομότιμη παραγωγή είναι ο νέος και αναδυόμενος τρόπος παραγωγής και ο καπιταλισμός είναι ο φθίνων. Αν υπερισχύσει η ομότιμη παραγωγή έναντι του καπιταλισμού, θα έχουμε την αναδυόμενη φάση του κοινωνικού σχηματισμού της ομότιμης παραγωγής. Δε θέλω να δώσω την εντύπωση ότι η νίκη της ομότιμης παραγωγής απέναντι στον καπιταλισμό είναι είτε ομαλή εξελικτική διαδικασία είτε αναπόφευκτη. Εξαρτάται πλήρως από τους προσανατολισμούς και τις συνέπειες της τρέχουσας κοινωνικής πάλης, ιδιαίτερα του αγώνα των κοινοτήτων με ομότιμη παραγωγή. Καθώς θα ασχοληθώ με το θέμα αυτό στο τελευταίο μέρος, το μέρος που ακολουθεί διερευνά κατά πόσον η τρέχουσα κοινωνική παραγωγή μπορεί να συμπεριληφθεί γενικά στην παραγωγή υλικών αγαθών.

Μπορεί η παραγωγή και η διανομή υλικών αγαθών να οργανωθεί μέσω του ομότιμου τρόπου παραγωγής;

Ο κοινωνικός τρόπος παραγωγής (ομότιμος) έχει σήμερα επεκταθεί πέρα από το χώρο των λογισμικών και καλύπτει και άλλους τομείς της παραγωγής συμβόλων και σημείων (βλ. ιστοσελίδα του Ιδρύματος Ομότιμης Παραγωγής, P2P Foundation). Ο Bauwens (2011) αποδεικνύει ότι η ομότιμη παραγωγή κερδίζει έδαφος στο σχεδιαστικό και κατασκευαστικό χώρο. Ο Adrian Bowyer (2006) και οι συνεργάτες του παρουσίασαν ένα έργο ανοιχτού κώδικα για την παραγωγή τρισδιάστατου εκτυπωτή το 2005, ο οποίος τώρα αναπαράγει τον εαυτό του. Πράγματι, ο ομότιμος τρόπος παραγωγής μπορεί να επεκταθεί στους περισσότερους κλάδους της παραγωγής υλικών αγαθών. Η αυτοματοποίηση θα είναι πυλώνας αυτού του μετασχηματισμού, αν και δεν αποτελεί η αυτοματοποίηση απαραίτητη προϋπόθεση για την ομότιμη παραγωγή υλικών αγαθών. Σε μια πλήρως αυτοματοποιημένη παραγωγή, η ομότιμη παραγωγή του γνωστικού παράγοντα (έρευνα και ανάπτυξη, σχεδιασμός και λογισμικά) θα οδηγήσει την παραγωγή υλικών αγαθών κάτω από την επίδραση της ομότιμης παραγωγής. Η καπιταλιστική αυτοματοποίηση έχει αποτέλεσμα την απώλεια θέσεων εργασίας και την υποβάθμιση της εργασίας. Η αυτοματοποίηση δε θα χρειαστεί να προκαλέσει τις επιπτώσεις αυτές στον κοινωνικό σχηματισμό της ομότιμης παραγωγής. Η απασχόληση δεν έχει κανένα νόημα και η αυτοματοποίηση θα προσφέρει στην ανθρωπότητα πολύ ελεύθερο χρόνο. Αυτός ο χρόνος μπορεί να αφιερωθεί στη συλλογική παραγωγή γνώσης, εκπαίδευσης και κοινωνικής πρόνοιας.

Καθώς οι στρατηγικοί υλικοί πόροι είναι περιορισμένοι και διασκορπισμένοι άνισα στον κόσμο, η δίκαιη παγκόσμια διανομή των πόρων αυτών θα γίνει μια μεγάλη πρόκληση για μια παγκόσμια κοινωνία ομότιμης παραγωγής. Το φυσικό όριο των πρώτων υλών θα περιορίσει επίσης και τον υλικό πλούτο, και θα χρειαστούν κανόνες διανομής. Ωστόσο, το κριτήριο της διανομής μέσα στην παγκόσμια κοινότητα και σε κάθε τοπική κοινωνία δεν μπορεί να είναι η συμβολή της εργασίας από άτομα και κοινότητες, επειδή η γνωστική εργασία είναι συλλογική σε παγκόσμιο επίπεδο, δεν έχει ανταλλακτική αξία και δεν παράγει ανταλλακτική αξία. Μόνο οι ανάγκες των κοινοτήτων και των ατόμων, που ορίζονται δημοκρατικά μεταξύ και εντός των κοινοτήτων, μπορεί να είναι το κριτήριο της διανομής. Δεν μπορώ να κάνω υποθέσεις σχετικά με κανόνες που θα ρυθμίζουν την ομότιμη παγκόσμια διανομή πρώτων υλών, αλλά είναι λογικό να υποθέσει κανείς ότι, αν ο παράγοντας γνώση αποτελέσει δωρεάν κοινό αγαθό για όλη την ανθρωπότητα, τότε οι στρατηγικοί φυσικοί πόροι θα πρέπει να ακολουθήσουν το παράδειγμά τους. Το οικολογικό κίνημα έχει ήδη διαμορφώσει την αντίληψη ότι η γη και η ατμόσφαιρα είναι παγκόσμια κοινά αγαθά (Rabinowitz, 2010). Η κοινή ιδιοκτησία και χρήση της φύσης, και ιδίως της στεριάς, από το σύνολο της ανθρωπότητας θα είναι η απόλυτη πρόκληση για την κοινωνία της ομότιμης παραγωγής και, για παρόμοιους λόγους, για την ανθρωπότητα στο σύνολό της. Ως εκ τούτου, η προστασία της φύσης θα γίνει η κύρια προτεραιότητα της παγκόσμιας ομότιμης κοινωνίας.

Ποιες είναι οι δυνατότητες για τη δημιουργία μιας ομότιμης κοινωνίας: ο ρόλος του αγώνα

Ο καπιταλισμός βρίσκεται σε βαθιά κρίση και υπάρχει ένα παγκόσμιο αντικαπιταλιστικό κίνημα. Επιπλέον, η τεχνολογική βάση για τη δημιουργία μιας πλήρως ανεπτυγμένης ομότιμης κοινωνίας ήδη υπάρχει και ένας σημαντικός αριθμός εργατών της γνώσης προσπαθούν ενθουσιωδώς να επεκτείνουν την ομότιμη παραγωγή. Ωστόσο δεν υπάρχει καμία εγγύηση ότι η ομότιμη παραγωγή θα υπερισχύσει αυτόματα του καπιταλισμού. Ο Tim Wu (2010) υποστηρίζει ότι το κράτος και οι εταιρικές αυτοκρατορίες θα παλέψουν με νύχια και με δόντια για να φέρουν τις τεχνολογίες της πληροφορικής υπό τον έλεγχό τους, όπως έκαναν με τη ραδιοτεχνολογία. Αλλά δεν είναι εξασφαλισμένο εκ των προτέρων ότι θα πετύχει το κράτος και το κεφάλαιο να αποτρέψει την ομότιμη παραγωγή να γίνει ο κυρίαρχος τρόπος παραγωγής. Τα πράγματα μπορούν να πάνε σε οποιαδήποτε κατεύθυνση ανάλογα με το αποτέλεσμα των κοινωνικών αγώνων. Το κίνημα της ομότιμης παραγωγής, αν το στηρίξουν όλα τα άλλα κοινωνικά μαζικά κινήματα, μπορεί να επικρατήσει. Ο κοινωνικός αγώνα επίσης θα καθορίσει το είδος της ομότιμης κοινωνίας που θα έχουμε.

Ποια είναι λοιπόν τα πιθανά σενάρια για να γίνει η ομότιμη παραγωγή ο κυρίαρχος τρόπος παραγωγής; Θα αυξάνεται παράλληλα με τον καπιταλισμό, μέχρι να τον ξεπεράσει; Ή θα είναι η πορεία της ανάπτυξής της πολύ πιο περίπλοκη, με επιτυχίες και αποτυχίες και με προσωρινά πισωγυρίσματα; Θα είναι μια κοινωνική επανάσταση που θα αφαιρέσει από τους καπιταλιστές στρατηγικά μέσα παραγωγής προϋπόθεση για να γίνει η ομότιμη παραγωγή ο κυρίαρχος τρόπος παραγωγής; Ποιος θα είναι ο ρόλος των κοινωνικών αγώνων και της ανθρώπινης συνείδησης στην προώθηση της ομότιμης παραγωγής; Η απάντηση στα ερωτήματα αυτά χρειάζεται συλλογική προσπάθεια πολλών. Εδώ αρκεί να αναφέρουμε ότι «η ιδέα του κομμουνισμού» ξαναγίνεται ελκυστική. Ωστόσο δεν είναι αρκετό, αν και είναι πραγματικά απαραίτητο, να πούμε ότι «ένας άλλος κομμουνισμός είναι δυνατός» (Harvey, 2010:259), αλλά να φανταστούμε το γενικό περίγραμμα της κομμουνιστικής παραγωγής. Εδώ έγκειται η ιστορική και πολιτική σημασία της ομότιμης παραγωγής. Αντιπροσωπεύει, αν και σε εμβρυακή μορφή, ένα μοντέλο για την κομμουνιστική παραγωγή και διανομή. Είναι σίγουρο ότι η επιτυχία αυτού του τρόπου παραγωγής θα εξαρτηθεί από τη συνακόλουθη κοινωνική πάλη. Ποια είναι λοιπόν τα δυνατά και τα αδύνατα σημεία του κοινωνικού κινήματος της ομότιμης παραγωγής; Το δυνατό του σημείο είναι ότι πρόκειται για παραγωγική πρακτική.

Το αδύνατο σημείο του, όπως υποστηρίζει ο Söderberg (2008), είναι ότι οι περισσότεροι συμμετέχοντες στην ομότιμη παραγωγή δε διαθέτουν σαφή αντικαπιταλιστική συνείδηση, πόσο μάλλον κομμουνιστική συνείδηση. Όπως έχει ήδη αναφερθεί, υπάρχουν κάποιοι όπως ο Moglen (2003), ο Barbrook (2007) και ο Kleiner (2010) που ορίζουν το κίνημα ως κομμουνιστικό. Ωστόσο η συμμετοχή των περισσοτέρων στην παραγωγή υπαγορεύεται από προσωπικούς λόγους όπως ότι κάνουν κάτι συναρπαστικό και δημιουργικό και βελτιώνουν τις δικές τους δεξιότητες. Οι συμμετέχοντες, όμως, γνωρίζουν και εκτιμούν το γεγονός ότι παράγουν κοινά αγαθά. Παρά την έλλειψη ενός σαφούς κομμουνιστικού οράματος, οι εθνογραφικές παρατηρήσεις μου δείχνουν ότι οι συμμετέχοντες έχουν αναπτύξει και εκτιμούν προοδευτικές πεποιθήσεις όπως την εκτίμηση της συνεργασίας, την προτίμηση για δημιουργικότητα και ευτυχία παρά για χρήματα και καριέρα, τις οικολογικές ανησυχίες, την προτίμηση για τα δημόσια συμφέροντα παρά για εγωιστικά συμφέροντα, την αντιπάθεια για τον καταναλωτισμό, και το ενδιαφέρον για τους φτωχούς και τον τρίτο κόσμο. Παραδείγματος χάριν, οι ακτιβιστές της τεχνολογίας έχουν βοηθήσει Ιρανούς, Τυνήσιους, Αιγύπτιους και Σύριους ακτιβιστές να οργανώσουν δημόσιες σφαίρες βασισμένες στο διαδίκτυο.

Οι ομότιμες κοινότητες αναπτύσσουν επίσης μια προοδευτική και ανθρωπιστική ηθική στάση. Τα μέλη των κοινοτήτων δεν εκτιμούν την καυχησιολογία, την αυτοπροβολή, την ανεντιμότητα και την κυνική χειραγώγηση. Σε γενικές γραμμές, ενώ υπάρχει η αναγνώριση του ατόμου και της συνεισφοράς του, το κοινό ενδιαφέρον για τη διατήρηση και την ανάπτυξη παραγωγικών ομότιμων κοινοτήτων είναι έντονο. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο σχηματισμός μιας στέρεας κολεκτιβιστικής και προοδευτικής κουλτούρας που αναπτύσσεται οργανικά γύρω από την ομότιμη παραγωγή και από άλλα κοινωνικά κινήματα θα είναι απαραίτητος για το σχηματισμό μιας κομμουνιστικής κοινωνίας. Παρά τη σημασία αυτής της προοδευτικής κουλτούρας εν τη γενέσει της, δεν μπορεί να διορθώσει την έλλειψη σαφούς προγραμματικού κομμουνιστικού οράματος και σταθερής θεωρητικής κριτικής του καπιταλισμού που εμφανίζουν οι συμμετέχοντες.

Η έλλειψη σαφούς κολεκτιβιστικού οράματος σε συνδυασμό με το κυρίαρχο καπιταλιστικό περιβάλλον καθιστά την ομότιμη παραγωγή ευάλωτη στην εισβολή του καπιταλισμού. Πολλά από τα έργα που είχαν ξεκινήσει ως έργα ομότιμης παραγωγής έγιναν καπιταλιστικές επιχειρήσεις. Υπό αυτές τις συνθήκες, η διάδοση ενός σαφούς κομμουνιστικού οράματος μεταξύ αυτών που συμμετέχουν στην ομότιμη παραγωγή θα είναι απαραίτητη για την προώθηση του νέου τρόπου παραγωγής. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ανάμεσα στους παραγωγούς της ομότιμης παραγωγής υπάρχει ένα τμήμα συνειδητών κομμουνιστών. Αυτό το κομμουνιστικό τμήμα πρέπει να διεξαγάγει έναν ασυμβίβαστο θεωρητικό και κριτικό αγώνα μέσα στο κίνημα της ομότιμης παραγωγής. Ωστόσο, αυτός ο αγώνας θα πρέπει να διεξαχθεί με φιλικές σχέσεις και να αποφύγει το σεχταρισμό. Οι κομμουνιστές δεν πρέπει να θέτουν τον εαυτό τους ενάντια στους συμμετέχοντες στο κίνημα της ομότιμης παραγωγής που δεν είναι κομμουνιστές. Στην πραγματικότητα, όπως υποστηρίζει ο Barbrook (2007), όλοι οι συντελεστές της ομότιμης παραγωγής συμμετέχουν σε μια κομμουνιστική υλική πρακτική ανεξάρτητα από τη στάση τους απέναντι στον κομμουνισμό. Το καθήκον των κομμουνιστών είναι να περιγράψουν και να θεωρητικοποιήσουν αυτήν την πρακτική και να ασκήσουν κριτική στον καπιταλισμό από την πλεονεκτική θέση αυτής της πρακτικής. Η ίδια η ομότιμη παραγωγή έχει ήδη αναπτύξει μια εξαιρετική διαδικασία για την προώθηση μιας κρίσιμης συζήτησης μεταξύ των συμμετεχόντων. Η συμβολή του καθενός στην παραγωγή υπόκειται σε ανοιχτή και δημόσια εξέταση, αξιολόγηση και αναγνώριση από άλλους στο διαδίκτυο. Η διαδικασία αυτή μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί (και χρησιμοποιείται σε κάποιο βαθμό) σε πολιτικές, θεωρητικές και ιδεολογικές συζητήσεις μέσα στις ομότιμες κοινότητες.

Εκτός από την έλλειψη ταξικής συνείδησης στους ομότιμους παραγωγούς, και ίσως ως αποτέλεσμα αυτής, μία άλλη αδυναμία του κινήματος της ομότιμης παραγωγής είναι η απουσία σταθερών συνδέσμων/συμμαχιών των ομότιμων παραγωγών και άλλων προοδευτικών κοινωνικών κινημάτων. Αυτό αποτελεί επίσης αδυναμία και άλλων κοινωνικών κινημάτων. Η συμμαχία ενός συνειδητού ομότιμου κινήματος και άλλων κοινωνικών κινημάτων με αντισυστημικές δυνατότητες και στόχους θα ενισχύσει και τις δύο πλευρές. Η ομότιμη παραγωγή θα υποστηριχτεί στον αγώνα της εναντίον του ολοένα και πιο δρακόντειου καθεστώτος πνευματικής ιδιοκτησίας που έχει επιβληθεί τα τελευταία 30 χρόνια. Η ομότιμη παραγωγή, από την άλλη πλευρά, παρέχει σε άλλα κοινωνικά κινήματα τα μοντέλα για μια πιο δίκαιη, δημοκρατική και οικολογική εναλλακτική λύση συνεργασίας στην παραγωγή, τη δημόσια σφαίρα και την αυτοδιακυβέρνηση, καθώς και τη συνειδητοποίηση της ατομικής ελευθερίας και της δημιουργικότητας. Είναι πράγματι πολύ ελπιδοφόρο το ίδιο το γεγονός ότι το κίνημα «Καταλάβετε τη Γουόλ Στριτ» ξεκίνησε από το περιοδικό «Adbusters» και τους Anonymous και ότι η αποκεντρωμένη/δικτυακή μορφή της οργάνωσης, παράλληλα με εκείνη των Indignados, είναι παρόμοια με της ομότιμης παραγωγής.

Υπάρχει τουλάχιστον ένα τμήμα μεταξύ των ομότιμων παραγωγών που συσχετίζουν σαφώς την πρακτική τους με τα ευρύτερα θέματα της δικαιοσύνης, της ελευθερίας, των κοινών αγαθών και της δημοκρατίας. Συμμετέχουν επίσης και σε άλλα κοινωνικά κινήματα. Η ακαδημαϊκή και η ακτιβιστική αριστερά, από την άλλη πλευρά, δεν έχουν κατανοήσει ακόμη την ιστορική πρωτοτυπία και σημασία της ομότιμης παραγωγής. Συνήθως υποβαθμίζουν τη σημασία της ομότιμης παραγωγής θεωρώντας την το χόμπι κάποιων γιάπηδων ή ένα επιφαινόμενο στις παρυφές του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής. Άλλοι υποβαθμίζουν τη σημασία της με τον υπαινιγμό ότι δεν είναι δυνατόν οι ντομάτες ή τα αγγούρια να παραχθούν με ομότιμη παραγωγή. Αγνοούν το γεγονός ότι η τεχνολογία και οι βιολογικές επιστήμες, ιδιαίτερα η μικροβιολογία συμπεριλαμβανομένης της αλληλουχίας του DNA, οι οποίες γίνονται ολοένα και πιο σημαντικές για τη γεωργία, μπορούν να παραχθούν μέσω ομότιμης συνεργασίας. Ωστόσο, ένα άλλο επιχείρημα δείχνει ότι οι υπολογιστές, η τεχνολογία των πληροφοριών και οι τρισδιάστατοι εκτυπωτές αποτελούν αποκλειστική πολυτέλεια των προνομιούχων. Αν και αυτό είναι αληθές σε κάποιο βαθμό, δε θα πρέπει να αντιμετωπίζεται ως στατικό γεγονός. Κατώτερες ομάδες μάχονται για να οικειοποιηθούν την τεχνολογία των πληροφοριών για τους δικούς τους σκοπούς. Οι Ζαπατίστας χρησιμοποίησαν το διαδίκτυο για να κινητοποιήσουν την παγκόσμια υποστήριξη του κινήματός τους. Πρόσφατα, Κινέζοι εργαζόμενοι μετανάστες, ακτιβιστές πράσινων κινημάτων στο Ιράν και ακτιβιστές στην Αίγυπτο, την Τυνησία και τη Συρία έχουν χρησιμοποιήσει το διαδίκτυο για να κυκλοφορούν τα νέα των διαμαρτυριών τους. Φορητοί υπολογιστές και κινητά τηλέφωνα που διαθέτουν τις λειτουργίες των υπολογιστών γίνονται όλο και φθηνότερα και ως εκ τούτου προσιτά για τους πολλούς, αν και όχι για όλους, στον παγκόσμιο Νότο. Το ίδιο ισχύει και για τους τρισδιάστατους εκτυπωτές. Η αριστερά πρέπει να αναγνωρίσει ότι ο αγώνας για τη γνώση είναι το νέο μεγάλο πεδίο της κοινωνικής πάλης και να δώσει τη δέουσα σημασία στην ομότιμη παραγωγή, σε αυτό το πλαίσιο.

Ένα μεγάλο κίνημα διαμαρτυρίας σάρωσε τον πλανήτη το 2011. Τι θα συμβεί αν αυτά τα κινήματα διαμαρτυρίας θέσουν στην ατζέντα τους την οικειοποίηση μεγάλων μέσων παραγωγής και την αναδιοργάνωσή τους σε ένα σύστημα ομότιμης συνεργασίας;

Ο Jakob Rigi είναι καθηγητής στο πανεπιστήμιο της Κεντρικής Ευρώπης,

στη Βουδαπέστη

Μετάφραση: Γιώργος Παντελαίος

Το πρωτότυπο κείμενο: Journal of Peer Production

Έργα που αναφέρονται στο κείμενο

Η κότα που κάνει τα «Χρυσά Αυγά»

του Αντώνη Αγγελή

Πολύς λόγος γίνεται τελευταία για το «αυγό του φιδιού». Αναζητούμε αγωνιωδώς και μετά μανίας ποια είναι τα φίδια και ποια τα αυγά, αν εκκολάπτονται ακόμα ή αν έχουν ήδη μεγαλώσει και τρώνε τον κόρφο μας. Έχω καιρό, όμως, τώρα την εντύπωση, πως πολλοί έχουν χάσει και τ’ αυγά και τα πασχάλια.

Οι τελευταίες δημοσκοπήσεις έδειξαν πως τα ποσοστά της χρυσής αυγής έχουν σχεδόν διπλασιαστεί και συνεχίζουν μια επικίνδυνα ανοδική πορεία. Οι αδιάκοπες, καθημερινές προσπάθειες πολλών πολιτικών αναλυτών, δημοσιογράφων, κοινωνικών σχολιαστών κα. για μια ανάδειξη των συστατικών στοιχείων του φαινομένου, μέχρι σήμερα τουλάχιστον, δεν κάνουν τίποτε άλλο παρά να οδηγούν σε μια σύγχυση ιδεολογικό-πολιτική. Πιο συγκεκριμένα, αναφέρομαι στο νεοφιλελεύθερο, κυρίως, εγχείρημα αριστεροποίσης-αναρχικοποίησης της ακροδεξιάς και του φασισμού, που προκύπτει μέσα από την ασυνείδητη ταύτιση των άκρων και την εξίσωση της βίας.

Παράλληλα, αναφέρομαι στη μομφή ότι, η όποια, δυναμικότερη από μια καθιστική διαμαρτυρία, αντίδραση, απέναντι σε θεσμοποιημένους κρατικούς μηχανισμούς και σύμβολα, τύπου βουλή κτλ. αποτελεί κατάλυση των δημοκρατικών θεσμών.

Τέτοιου είδους αντιλήψεις-τοποθετήσεις όχι μόνο δεν αναδεικνύουν την προέλευση της «σύγχρονης» τάσης εκφασισμού αλλά τη συσκοτίζουν ακόμη περισσότερο ή μάλλον την υποθάλπουν και την ενισχύουν ακόμη περισσότερο. Κάτω από την εμμονική, θεσμολάγνα, θέση ότι η θεσμοποιημένη λειτουργία του συστήματος πρέπει να είναι ο μπούσουλας της δράσης μας, της αντίδρασής μας ή της αδράνειάς μας παράγεται η αντίληψη της θεοποίησης των θεσμών, του φόβου της αλλοίωσής τους και τελικά το αναπόφευκτο της επιβολής τους, ακόμη κι αν, αυτό που επιβάλλουν, στηρίζει έναν μηχανισμό εξαθλίωσης.

Ο χρυσαυγητισμός δεν είναι μια έξω-θεσμική ή αντί-θεσμική τάση και είναι σφάλμα τραγικό να παρουσιάζεται ως τέτοια. Ο χρυσαυγητισμός είναι γέννημα των θεσμών και μάλιστα της «εύρυθμης» λειτουργίας τους. Είναι το κάποτε απλά παράνομο, συμμορίτικο και πλέον θεσμικά νομιμοποιημένο ακροδεξιό χέρι της κρατικής εξουσίας. Ας μη μας φαίνεται λοιπόν περίεργο, όταν η αστυνομία αναπτύσσει συναδελφικές σχέσεις με τους «αδερφούς» της επιχειρώντας μαζί, υπό κρατικές διαταγές, το κυνήγι και τη φυλάκιση των μεταναστών στα κέντρα αναξιοπρέπειας, όταν οι εθνικιστές με τα μαύρα μπλουζάκια ή τα ράσα λογοκρίνουν την καλλιτεχνική έκφραση καταλύοντας βασικές ελευθερίες και καταπατώντας την ανθρώπινη αξιοπρέπεια.

Βέβαια, ο χρυσαυγητισμός των ημερών μας έχει τις ρίζες του πολύ πιο βαθιά χωμένες στη θεσμική μας συνείδηση. Ξεκινά δειλά από τις ιεραρχήσεις που παράγονται στο οικογενειακό περιβάλλον και τις επιταγές της αυθεντίας του γονιού, που δεν επιδέχονται συζήτηση πόσο μάλλον αντίλογο. Συνεχίζεται οργανωμένα πια στο σχολείο, όπου η αυθεντία λαμβάνει νέες διαστάσεις, μέσα από τη μορφή του δασκάλου, που είναι, περισσότερο ή λιγότερο, αναγκασμένος να καλλιεργήσει το εθνικό φρόνημα στα πλαίσια μιας εθνικής παιδείας. Ενισχύεται από της ηθικοδιδακτικές παραβολές και τα θεολογικά κείμενα, που τρέφουν τις ψευδαισθήσεις περί μίας απόλυτης αλήθειας προετοιμάζοντας το έδαφος για την καλλιέργεια του φανατισμού. Τέλος, επιβεβαιώνεται μέσα από την κοινωνική πραγματικότητα, που επιβάλλει τη διατήρηση και τη λειτουργία των θεσμών αυτών και άλλων ως αναγκαιότητα, προκειμένου να εξασφαλισθεί η ομαλή λειτουργία του κράτους.

Και θα μου πείτε, αν οι θεσμοί λειτουργούν με αυτόν τον τρόπο, γιατί τότε δεν είμαστε όλοι χρυσαυγήτες; Και ποιος σας είπε ότι το εθνικιστικό καλούπι δεν είναι παγιωμένο μέσα σε όλους μας; Το ζήτημα είναι αν, η απέχθεια για τη διαφορετικότητα, η ντιενεϊκή-βιολογική συνέχιση της φυλετικής-ιστορικής μας καθαρότητας και η θεόπνευστη πριμοδότησή μας στο βασίλειο της απόλυτης αλήθειας, κατορθώσουν να γεμίσουν το καλούπι αυτό με το σάπιο τους υλικό. Ιδού τότε το μνημείο του εθνικισμού-φασισμού-χρυσαυγητισμού μας με την επιγραφή πατρίς-θρησκεία-οικογένεια.

Ας μη γελιόμαστε, οι θεσμοί σχηματοποιούν τις συνήθειές μας, είναι οι συνήθειές μας, παρέχουν την πρώτη ύλη με την οποία πλάθουμε τον κόσμο μας, αντιλαμβανόμαστε την καθημερινότητά μας, νοηματοδοτούμε τις σκέψεις και τις πράξεις μας. Η συνείδησή μας, η ταυτότητά μας ως κοινωνικά όντα είναι κυρίως ή έστω σε μεγάλο βαθμό θεσμική, θεσμικά πλαισιωμένη. Το ζήτημα είναι να έχει κανείς αναπτύξει, μέσα από την εμπειρική του γνώση και τη μόρφωσή του, ως βασικά κριτικά φίλτρα την ανθρωπιά, την αλληλεγγύη, τον αλληλοσεβασμό, την αξιοπρέπεια, την ισότητα, την ελευθερία. Αυτά τα κριτικά φίλτρα είναι που επεξεργάζονται τα δεδομένα, που αναθεωρούν τις προσλαμβάνουσες και απαγορεύουν στο σάπιο θεσμικό υλικό να γεμίσει το ρατσιστικό μας καλούπι.

Ας μην αναρωτιόμαστε λοιπόν, πώς γίνεται ένα τόσο μεγάλο ποσοστό ελλήνων να έχει ψηφίσει ένα εθνικιστικό-νεοναζιστικό «κόμμα»; Και ακόμα περισσότερο ας μην θεωρούμε πως αυτοί που ψήφισαν χρυσή αυγή δεν ήξεραν τι πρέσβευε και τι πραγματικά οραματιζόταν. Οι περισσότεροι αν όχι όλοι ήξεραν και ξέρουν πολύ καλά. Είναι η «ενδόμυχη» - και στην ουσία διαμορφωμένη- ανάγκη προάσπισης των θεσμών και των «ιδανικών» της πατρίδας, της θρησκείας και της οικογένειας, η φανατική με όποιο μέσο προάσπιση, όλων αυτών που αποτελούν την εθνικιστική τους ταυτότητα και διαιωνίζουν την αίγλη του παρελθόντος, που όπλισε το χέρι τους.

Γι’ αυτό απέναντι στον δήθεν κίνδυνο διασάλευσης και κλονισμού των πολυαγαπημένων τους θεσμικών συνηθειών προτάσσουν την ψήφο εμπιστοσύνης σε μια εθνικιστική συμμορία, γιατί είναι αυτή που, όπως πιστεύουν, θα δώσει τη μάχη απέναντι στους ξένους κατακτητές-διασαλευτές. Η ιστορία όμως, η γεγονοτολογική και όχι η θεωριτικοπλασματική και προπαγανδιστική έχει αποδείξει, πως οι οικονομικές πολιτικές και οι νόμοι της αγοράς διατηρούν μια ιδιόμορφη αλλά αγαστή σχέση με δικτατορίες, εθνικιστικά καθεστώτα και συντηρητικές παρατάξεις. Κρατήστε το λαό θεσμικά μαντρωμένο στην ασυνειδησία της απάθειας και περάστε φασιστικώ τω τρόπω τις επιταγές της νεοφιλελεύθερης αγοράς. Η Πινοσετική Χιλή, η Θατσερική Αγγλία μαζί με τις Ρεϊγκανικές Η.Π.Α και η Γελτσινική Ρωσία πιστοποιούν του λόγου το αληθές.

Αν λοιπόν συνεχίζουμε να ψάχνουμε για φίδια και γι’ αυγά μάλλον έχουμε κάνει λάθος στο ζώο και κατά συνέπεια και στο αυγό. Θα ήταν καλύτερο πιστεύω να ελέγξουμε λίγο καλύτερα το ίδιο το θεσμικό μας ασυνείδητο ή υποσυνείδητο και τους θεσμούς που λειτουργούν προπαρασκευαστικά για την καλλιέργεια των εθνικιστικών τάσεων, το υπόστρωμα των συνηθειών μας, τις εκκινήσεις της απάθειάς μας ή της δράσης μας καθώς και το κατά πόσο και πως εξυπηρετούν όλα αυτά τη συστημική λειτουργικότητα. Μήπως τελικά η κότα που κρύβουμε μέσα μας και δε μας αφήνει να προχωρήσουμε σε μια απρόσκοπτη και απροκατάληπτη επαναπροσέγγιση των θεσμικών δεδομένων, σε μια ανενδοίαστη κριτική των θεσμών και μια αυτοκριτική είναι αυτή που γεννά τα χρυσά αυγά; Μήπως ο κόκορας που βοήθησε την κότα μας να κάνει τα αυγά της είναι η ίδια η σαθρότητα των θεσμών που πλαισιώνουν, συντηρούν και στηρίζουν το πολιτικό-οικονομικό μας σύστημα και την κρατική εξουσία; Αν είναι έτσι, τότε πρέπει να επιλέξουμε είτε την ανάλωσή μας στο φαύλο ερώτημα η κότα έκανε το αυγό ή το αυγό την κότα είτε να στειρώσουμε ή να σφάξουμε τον κόκορα, πριν κάνει την κότα να γεννήσει κι άλλα χρυσά αυγά. Η κότα μόνη της αυγά δεν κάνει. Κάνει; Αν κάνει, μαύρο φίδι που μας έφαγε!!!

Η νέα κοινωνική τάξη της αυτοοργάνωσης, μηχανή πολέμου για την έξοδο από την κυριαρχία

του Θοδωρή Σάρα

Οι σκέψεις που ακολουθούν τοποθετούνται μέσα στη φωτιά της εξέγερσης, του διαρκούς πειραματισμού και της δημιουργίας. Είναι ατελείωτες και ατέρμονες όσο υπάρχουν άνθρωποι, που αγωνίζονται και δημιουργούν ελεύθερα μέσα σε αυτόν τον κόσμο, εναντίον του υπάρχοντος, για την υπέρβαση του.

Καπιταλισμός-κρατισμός: Η μηχανή που σκοτώνει

Αυτή τη στιγμή διεξάγεται σε παγκόσμιο επίπεδο μία μεγάλη επίθεση στο σύνολο των πληθυσμών, που κατατάσσονται στη βάση της πυραμίδας της κυριαρχίας, όπως αυτή αναδύεται στα δίκτυα του παγκόσμιου καπιταλιστικού τύπου διακυβέρνησης. Με πιλότους υπερεθνικούς μηχανισμούς και δίκτυα διακυβέρνησης (ΔΝΤ, Διεθνείς τράπεζες, Περιφερειακές Ενώσεις, ΜΜΕ, στρατιωτικές ενώσεις κλπ) αναδύεται ένας νέος τρόπος οργάνωσης της παραγωγής- της κατανάλωσης- της επικοινωνίας με σκοπό φυσικά το καπιταλιστικό κέρδος, τις νέες περιφράξεις – σε δομές, πόρους, ενέργεια, γνώση, υγεία, πατέντες κλπ – τον κοινωνικό έλεγχο και την επανεκκίνηση του συστήματος μέσω μίας νέας διαδικασίας πρωταρχικής συσσώρευσης.

Η γνώση, η εργασία, και η γνωστική εργασία είναι στο επίκεντρο αυτής της επίθεσης αφού στα δίκτυα του δυτικού καπιταλισμού, αποτελεί το βασικό τομέα παραγωγής υπεραξίας, όχι μόνο στο επίπεδο της παραγωγής, αλλά και σε συμβολικό-σημειακό επίπεδο – είτε αυτό είναι το θέαμα, είτε η έρευνα, είτε η διαχείριση υποδομών πληροφορίας κλπ. Οφείλουμε πλέον να θεωρούμε την γνωστική εργασία όχι ως εργατική ή διευθυντική δύναμη, αλλά βασικό λιπαντικό της παγκόσμιας μηχανής κυριαρχίας, των κεφαλαίων, του θεάματος, και των υπερκρατικών μηχανισμών. Η γνωστική εργασία, το κογκνιταριάτο, τα τελευταία τριάντα χρόνια παράγει, δημιουργεί αξία μέσω της έρευνας, και της επικοινωνίας ακόμα και στο επίπεδο της σημειολογίας. Στην περιοχή του άξονα Ευρώπης-Αμερικής δηλώνεται ανοιχτά εδώ και αρκετά χρόνια, η προσπάθεια μετατροπής της πλειοψηφίας των γνωστικών εργαζόμενων, σε μία επισφαλή δυνητική μάζα-απόθεμα για τα εκάστοτε κυβερνητικά σχέδια της βιομηχανίας, των δικτύων-κρατών, και των Μμε. Τα χαρακτηριστικά του κογκνιταριάτου: ευελιξία, δια βίου μάθηση, εξατομίκευση, κατάρτιση, το εντάσσει ως επιμέρους μηχανή στη συναρμογή των ροών της κυριαρχίας, σε κεφαλαιοκρατικό, υπερ-κρατικό, κι επικοινωνιακό επίπεδο. Η εποχή της ταξικής ειρήνευσης κογκνιτάριων – κεφαλαίου, τελείωσε με το τέλος και της εποχής του καζινο-καπιταλισμού.

Ο ιδιότυπος οικονομικός πόλεμος που έχουν κηρύξει τα αφεντικά σε όλο τον κόσμο, τείνει πλέον να δημιουργεί τριτοκοσμικές συνθήκες αναπαραγωγής της εργατικής δύναμης μέσα στις ίδιες τις μητροπόλεις του καπιταλισμού. Παράλληλα μία πιθανή παρέμβαση στην κατανάλωση των δισεκατομμυρίων κολασμένων της μισθωτής εργασίας στην Κίνα, την Ινδία και αλλού, δημιουργεί οικονομίστικα και μόνο, συνθήκες δυνητικής ανάκαμψης του καπιταλισμού-κρατισμού. Από την άλλη πλευρά, η Κίνα έχει ήδη μπει στην τροχιά της δημιουργίας της δικής της γνωστικής τάξης εργαζομένων με την προσαρμογή των προγραμμάτων σπουδών της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, αναγνωρίζοντας έτσι τη σημασία της, στην παραγωγή, την αναπαραγωγή και την κυκλοφορία των καπιταλιστικών ροών, στους τομείς της έρευνας, της διοίκησης, του μάρκετινγκ, της διαφήμισης, κλπ

Όλα αυτά συνδέονται με την ανάδυση ενός νέου μοντέλου υποκειμενοποίησης των ατόμων, δηλαδή τεχνικών βιοπολιτικού και ανατομικού ελέγχου του εαυτού, που βασίζεται στη διασπορά του φόβου, και του τρόμου, αντί της κλασσικής υποκειμενοποίησης που στηριζόταν στον έλεγχο και την εσωτερίκευση ως αξιακών μεγεθών της μεγέθυνσης, της ανάπτυξης, της καριέρας, της κατανάλωσης σημείων θεάματος, κλπ, της προηγούμενης φάσης της καπιταλιστικής συσσώρευσης. Το ένστικτο του θανάτου κινητοποιεί οποιαδήποτε καταναλωτική, θεαματική, και άλλη στάση των ατόμων, δημιουργώντας μία νέα κωδικοποίηση των ροών της καθημερινότητας, που βασίζεται στην just in time διαχείριση του χρόνου και του χώρου, στην ανάδυση μίας κουλτούρας του εφήμερου ατομικισμού, και της εξατομίκευσης. Η διαχείριση του θανάτου, η θέληση της μηχανής του καπιταλισμού να προβλέψει κάθε συμπεριφορά διακινδύνευσης (ρίσκου) οδηγεί στην κατασκευή προφίλ δυνητικά επικίνδυνων, παραβατικών συμπεριφορών, στους τομείς της υγείας, του πόλεμου, της ασφάλειας, κλπ. Το μοντέλο αυτό συνδέεται με την ανάδυση μίας νέας μηχανής επιτήρησης, που βασίζεται στην επιτήρηση των πληροφοριακών ιχνών, τη δημιουργία δυνητικών προφίλ, καθενός από εμάς, και την αποθήκευση τους σε τεράστιες βάσεις δεδομένων – εφοριακών, DNA, δικαστικών, κλπ. Είναι το κυβερνοπτικό όπως περιέγραψα και αλλού, όπου: επιτήρηση και προσομοίωση του ρίσκου είναι τα βασικά χαρακτηριστικά της νέας κυριαρχίας, που ελέγχει το κυβερνοσώμα των κολασμένων.

Οι νέοι μηχανισμοί υποκειμενοποίησης στηρίζονται από επιστημονικούς φορείς, πανεπιστημιακά ιδρύματα, εκπαιδευτικά συστήματα, εταιρείες επικοινωνίας και δημοσκοπήσεων, κλπ, που μελετούν και στήνουν σενάρια διαχείρισης της οποιαδήποτε κρίσης. Ήδη από τη δεκαετία του ’60 καταστασιακοί, μεταδομιστές κριτικοί της κοινωνίας, νέα κοινωνικά κινήματα επεσήμαναν τον αυξημένο ρόλο της επιστήμης της κυβερνητικής, της κοινωνιολογίας, της ψυχολογίας, κλπ, στις διαδικασίες ελέγχου, επιτήρησης, και επικοινωνίας. Η μόνη διαφορά είναι ότι στην εποχή μας κυριαρχεί πλέον η εξατομίκευση, η ακριβής διαχείριση του χρόνου και του χώρου, με στόχο την ελαστικοποίηση της διαδικασίας συσσώρευσης, τη διαρκή κωδικοποίηση/επανακωδικοποίηση των ροών πληροφορίας. Πολύ έντεχνα οι εκάστοτε κρίσεις μπορούν πλέον να μετατεθούν στο εκάστοτε ευνοϊκό για τους κυρίαρχους πεδίο – πολιτικό, οικονομικό, επικοινωνιακό, θεαματικό και/η στρατιωτικό – προκειμένου να τις διαχειριστούν κατάλληλα, αποδομώντας τις εκάστοτε μοριακές εξεγέρσεις των κυριαρχούμενων. Αυτό φυσικά δε σημαίνει ότι τα παγκόσμια δίκτυα της κυριαρχίας είναι παντοδύναμα, αλλά ότι διαθέτουν όλα εκείνα τα μέσα διαχείρισης της πληροφορίας, που τα μετατρέπουν σε φρούρια απροσπέλαστα από τις κραυγές μας.

Η εξατομίκευση αναδύεται μέσα από τη μαζική παραγωγή-κατανάλωση και έλεγχο αλλά πλέον συνδέεται με την ελαστικοποίηση τους. Η πληροφορία οφείλει να ρέει αδιάκοπα μέσα στα δίκτυα της παγκόσμιας μηχανής. Κάθε παύση, κάθε σαμποτάζ της ροής αυτής, δημιουργεί δυνητικούς κινδύνους για το σύστημα. Κάθε εκτροπή του συστήματος προς πιο αυταρχικές λύσεις, όπως ο φασισμός δεν μπορεί παρά να είναι στιγμές της κυβερνητικής διαχείρισης. Ένας πολιτισμός που βασίζεται πλέον στον ατομικισμό και το εφήμερο δεν μπορεί να παράγει μαζικά φασιστικά φαινόμενα. Αντίθετα, μπορεί να παράγει καταστάσεις παράνοιας, παραλληλότητες, αντιφάσεις, μικροφασισμούς με σκοπό πάντα τη διαχείριση των σωμάτων μας, για να τα καταστήσει μέρη της αυταρχικής μηχανής του καπιταλισμού. Κάποια στιγμή θα επανέλθω στο θέμα του φασισμού και του μικροφασισμού.

Φυσικά, ο παγκόσμιος πόλεμος δεν αφορά μόνο τα πλήθη των κολασμένων και τα αφεντικά, αλλά και τις μεταξύ τους αντιθέσεις, στο χώρο και στο χρόνο. Στους κόμβους των ροών του κεφαλαίου και του ελέγχου δημιουργούνται ρήξεις, συγκρούσεις που οδηγούν σε αλλαγές στους κώδικες διαχείρισης της καθημερινότητας. Όσον αφορά τον ελληνικό κοινωνικό σχηματισμό, οι ίδιες αλλαγές βιώνονται στο πετσί μας. Με μία πρόσθετη παρατήρηση, δεν είναι ο ελλαδικός κοινωνικός σχηματισμός το επίκεντρο του πολέμου. Είναι η ίδια η δυτική Ευρώπη, που σύντομα θα δοκιμάσει τα αποτελέσματα της γενικευμένης αδιαφορίας της στην επίθεση των πληθυσμών της Ελλάδας, και γενικότερα του Νότου. Η επίθεση στις κοινωνικές δυνάμεις της επισφάλειας, της νεολαίας, της τρίτης ηλικίας, κλπ, στο όνομα της τρομοκρατίας του χρέους, είναι η επικοινωνιακή τακτική για την αποβλάκωση των πληθών της Δυτ. Ευρώπης. Το θέαμα και η αναδυόμενη συναίνεση δεν βασίζεται πλέον στο φετιχισμό του εμπορεύματος αλλά στη σημειολογία της καταστροφής και του θανάτου – ατομικού, “εθνικού”, ευρωπαϊκού, και πάει λέγοντας.

Από την άλλη πλευρά, το επισφαλές κογκνιταριάτο στην Ελλάδα, νέοι σε ποσοστό 35%, που με τη μορφή brain drain θα μεταναστεύσουν προφανώς προς την Ευρώπη των ευκαιριών, θα λειτουργήσουν ως δεξαμενή πίεσης των εκεί γνωστικών εργαζόμενων, και όπως είναι φυσικό ως ο αποδιοπομπαίος τράγος. Το ίδιο φυσικά ισχύει για τους Ιρλανδούς, και μερικά ίσως τους Ισπανούς και τους Πορτογάλους. Το 50% των νέων που κοσμούν τα κιτάπια των στατιστικών του ελληνικού κράτους, το 25% της επίσημης ανεργίας, το 10% των ντόπιων που αποτελούνται από μετανάστες, η γενίκευση της επισφάλειας, η ολοένα μεγαλύτερη ανασφάλεια εργαζόμενων, συνταξιούχων, νέων, κλπ, σίγουρα έχει αφοπλίσει την κοινωνική βόμβα στην Ελλάδα. Η τραβεστί εργασία, ο συνδυασμός εργασίας-ανεργίας-επισφάλειας αποτελεί μία μεγάλη κοινωνική δεξαμενή, που ή θα ενσωματωθεί στις σύγχρονες επιταγές του καπιταλισμού, ή θα αυτονομηθεί για να δημιουργήσει νέους κώδικες, νέες σχέσεις στην καθημερινή ζωή, πέρα από το υπάρχον σύστημα εκμετάλλευσης και κυριαρχίας.

Είναι γεγονός ότι όλες αυτές οι αλλαγές συνοδεύονται με αλλαγές στις τεχνολογίες εκμετάλλευσης, παραγωγής, ενέργειας, κλπ, με τη βιοτεχνολογία και την πράσινη ανάπτυξη να παίρνει το πάνω χέρι, οδηγώντας σε ακόμα μεγαλύτερη καταστροφή τον πλανήτη.

Η παγκόσμια μηχανή κυριαρχίας βρίσκεται σε μία διασταύρωση και καλείται να επιλέξει δρόμο. Και όπως είναι φυσικό οι δικές μας μηχανές, η διάταξη, ο προσανατολισμός τους, θα παίξουν καθοριστικό ρόλο στο σαμποτάρισμα, την καταστροφή της κυριαρχίας και τη δημιουργία δομών φυγής από το υπάρχον. Μία νέα Τάξη αναδύεται έξω από τα όρια του παραδοσιακού ταξικού πολέμου, όπως διεξήχθη μέχρι και τη δεκαετία του ’70 μέσα στη διαδικασία της παραγωγής, της κατανάλωσης και του θεάματος.

Η νέα Τάξη της Αυτοοργάνωσης,

κινείται πάνω και έξω από τα όρια του καπιταλισμού-κρατισμού, αναδύεται από τις μοριακές αντιστάσεις και τις νέες μορφές οργάνωσης των πληβείων. Η νέα αυτή τάξη αυτοοργανώνεται, σε κοινωνικά ιατρεία, ωδεία, σωματεία βάσης, καταναλωτικούς και παραγωγικούς συνεταιρισμούς, εναλλακτικά νομίσματα, συνελεύσεις γειτονιών, αυτοδιαχειριζόμενα εργοστάσια, συλλογικότητες ανοιχτού λογισμικού, κλπ. Η νέα Τάξη της Αυτοοργάνωσης, αναδύεται ως μία νέα μηχανή πολέμου μέσα στο χάος που προκαλεί ο καπιταλισμός-κρατισμός – οι υπερεθνικοί μηχανισμοί διακυβέρνησης σε παγκόσμιο επίπεδο – αναδεικνύοντας ένα πολλαπλό επίπεδο της καθημερινής πάλης, πέρα από τα στεγανά της παραδοσιακής πολιτικής και κοινωνικής οργάνωσης.

Από το Δεκέμβρη του ’08 έως και σήμερα, σε παγκόσμιο επίπεδο, ένα πλήθος εγχειρημάτων αυτοοργάνωσης απλώθηκε μέσα στα δίκτυα της καθημερινής ζωής, προσπαθώντας να ανακαταλάβει δημόσιους χώρους, πλατείες, μονάδες παραγωγής, κτίρια, δίκτυα κατανάλωσης, χώρους υγείας, την τέχνη, κλπ, από τη νέα πρωταρχική συσσώρευση του καπιταλισμού-κρατισμού, από την εξάπλωση των περιφράξεων σε κάθε γραμμομοριακή σχέση, στην προσπάθεια τους να εμπορευματοποιήσουν κάθε κύτταρο σε προσωπικό και κοινωνικό επίπεδο. Στην Ελλάδα πάνω από 200 τέτοιες συλλογικοποιήσεις δρουν, χωρίς σε αυτές να προσμετράμε τα όποια αναρχικά-αντεξουσιαστικά εγχειρήματα.

Οι αντιστάσεις αυτές της Τάξης της Αυτοοργάνωσης, ρέουν προς την κατεύθυνση μίας δυνητικής συναρμογής, μίας νέας μηχανής πολέμου, που πιθανά μπορεί να γίνει το όχημα για το ταξίδι μας, προς μία Νέα Γη. Τα χαρακτηριστικά αυτής της Γης, θα είναι η ελεύθερη συνύπαρξη και συνδημιουργία των όρων για την απελευθέρωση κάθε μοναδικότητας, κάθε προσωπικότητας. Η συνύπαρξη μας θα στηρίζεται στις αρχές της αλληλεγγύης, της αμοιβαίας βοήθειας, της ελευθερίας, της άμεσης δημοκρατίας κι ομοφωνίας, της αυτοοργάνωσης, ενάντια και πέρα από τη μηχανή του καπιταλισμού, του κράτους, του θεάματος και της πληροφορίας.

Τα παιδιά κάτω στον κάμπο κυνηγάνε…τι;.
Εμείς…πώς;

Εμείς… τι κάνουμε μπροστά σε αυτό τον κυκεώνα, μέσα στο χάος που παράγει η παγκόσμια μηχανή της κυριαρχίας; Τι μπορούμε και πού θέλουμε να πάμε; Μπορούμε να συνεχίσουμε να αντιπαλεύουμε την παγκόσμια καπιταλιστική μηχανή απομονωμένοι, στα στεγανά όρια μίας κατάληψης ή ενός κοινωνικού χώρου μερικών εκατοντάδων ανθρώπων; Μπορούμε να αντεπιτεθούμε, να κολλήσουμε τη μηχανή με πεσίματα, “αλητεία”, επίκληση στο “αυθόρμητο”, κόλλημα στις ταυτότητες, και τις ορθοδοξότητες; Τι αναζητούμε όντως ως γρανάζια της μηχανής που περιέγραψα; Τι στόχους θέτουμε σε σχέση με την υπέρβαση που θέλουμε να κάνουμε; Με ποιους προχωράμε και προς τα που;

Η γνώμη μου είναι ότι οφείλουμε, με περισσή ευγένεια στην πολλαπλότητα του κοινωνικού γίγνεσθαι, χωρίς απολυτότητες και συμπλέγματα, να βρεθούμε με τα εκατομμύρια των κολασμένων, των καταθλιπτικών, των αρρώστων, που η παγκόσμια μηχανή παράγει καθημερινά με το φόβο, την ανασφάλεια, την επισφάλεια. Οφείλουμε να συμμετάσχουμε στην ανάδυση της νέας Τάξης της Αυτοοργάνωσης, ως του νέου ταξικού κινήματος, που μπορεί να οδηγήσει στην υπέρβαση της κυριαρχίας. Κι αυτό δεν μπορεί να γίνει κλεισμένοι στους τέσσερις τοίχους οποιαδήποτε ελευθεριακής ιδεολογίας, δεν μπορεί να γίνει αναπαράγοντας μέσα στις πρακτικές μας, τις αξίες και τις παραδόσεις του υπάρχοντος.

Η νέα Τάξη, δεν είναι ο πόλος της αντίφασης ανάμεσα σε κεφάλαιο κι εργασία, αλλά η Τάξη που αυτοοργανώνεται μέσα στο χάος του καπιταλισμού-κρατισμού, που αναδύεται και χαράσσει το δρόμο για την υπέρβαση του, σε κάθε μικρομοριακό αγώνα της καθημερινότητας μας.
Επιμέρους μέλημα μας, κατά τη γνώμη μου, πρέπει να είναι η δημιουργία όλων εκείνων των προϋποθέσεων που θα αναδείξουν το πλήθος των επισφαλών εργαζόμενων και των κογκνιτάριων, της πλειοψηφίας δηλαδή της νεολαίας, ως πυρήνα των δημιουργών της νέας Τάξης της αυτοοργάνωσης. Οι νέοι κογκνιτάριοι μπορούν να οδηγήσουν – χωρίς να καθοδηγήσουν – τη νέα κοινωνική τάξη της αυροοργάνωσης, που αναδύεται στα δίκτυα των ελευθεριακών ροών, να γίνουν η ατμομηχανή μίας νέας επανάστασης, που δεν αρνείται απλά την εξάρτηση της από τη μηχανή, αλλά την καταστρέφει δημιουργώντας νέες κοινωνικές σχέσεις, νέες διαδικασίες αυτοθέσμισης της χαράς, που προέρχεται από την απελευθέρωση της επιθυμίας σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο.

Σκέφτομαι συχνά ότι η στείρα άρνηση της κυριαρχίας, το στείρο αντί- δεν οδηγεί στην έξοδο μας από το σύστημα. Αντίθετα ενισχύει όλες εκείνες τις αντιφάσεις, που είναι κυρίαρχες μέσα στη μηχανή κεφάλαιο-κράτος, όπως η ιεραρχική διακυβέρνηση, η λογική των αναθέσεων, το εμπόρευμα, το θέαμα, η αυταρχία, ο φασισμός και άλλα. Το αντί- χωρίς προεικόνιση, χωρίς ορατότητα της Νέας Γης που θέλουμε, χωρίς δημιουργία, χωρίς την κατάφαση της διαρκούς εξέγερσης δεν πρόκειται παρά να οδηγήσει στη μετάλλαξη του συστήματος. Ήδη η προσπάθεια των καθεστωτικών κομμάτων, ομάδων, ιδεολογιών, κλπ, να εντάξουν στη νεκρή σημειολογία τους έννοιες όπως η αυτοοργάνωση, η άμεση δράση, η αυτοδιαχείριση, κλπ, δείχνει ότι ο καπιταλισμός-κρατισμός κινείται προς την απορρόφηση των όποιων αυτόνομων-αντιεξουσιαστικών κραδασμών. 

Θα έλεγα μάλιστα ότι δυνητικά αυτοί οι κραδασμοί ίσως αποτελέσουν εκείνες τις γραμμές διεξόδου του συστήματος από την κρίση, που με τη σειρά τους θα πυροδοτήσουν αλλαγές για την επανεκκίνηση του. Είναι γνωστή η κριτική στην αυτονομία της δεκαετίας του '70 και '80, που λέει ότι η άρνηση της εργασίας και το σαμποτάζ, οδήγησαν μέσα από τη σύγκρουση των δύο μερών της καπιταλιστικής σχέσης, στη γενίκευση της ελαστικοποίησης της καθημερινής ζωής, των σχέσεων επισφάλειας στην παραγωγή, την κατανάλωση και αλλού. Είναι γνωστό, επίσης, ότι ο καπιταλισμός ως τάξη οργάνωσης των κοινωνικών σχέσεων, κωδικοποιεί και επανακωδικοποιεί σε μία διαρκή διαδικασία το σύνολο αυτών των σχέσεων. Αυτό είναι εξάλλου, μέχρι και τις μέρες μας τουλάχιστον, το αποτέλεσμα των κρίσεων του. Αυτός είναι ο ακρογωνιαίος λίθος αλλά και ο δούρειος ίππος του.

Χρειάζεται να ανακαλύψουμε λοιπόν εκείνη τη σύζευξη των ατόμων, εκείνο το ρίζωμα, μέσα στην καθημερινή μας πάλη, που θα ξετυλίξει τις δημιουργικές δυνάμεις των μερίδων της κοινωνίας, που αντιστέκεται. Οφείλουμε να συγκροτήσουμε άμεσα, και με πυρήνα τις δυνάμεις της γνωστικής εργασίας, την τάξη της αυτοοργάνωσης, της αξιοπρέπειας, και της αλληλεγγύης. Μία τάξη πέρα από τις παραδοσιακές τάξεις της καπιταλιστικής μηχανής, πέρα από ταυτότητες, πέρα από ιδεολογίες, πέρα από κάθε εξάρτηση από την παρούσα κοινωνία, ακόμα και μία οποιαδήποτε ταυτότητα κάποιου “αναρχικού/αντεξουσιαστικού” παραδείσου. Γιατί οι ταυτότητες λειτουργούν ως εμπόδιο της ροής και της κίνησης, της διαρκούς εξέγερσης και δημιουργίας στο υπάρχον και πέρα από αυτό. Ενώ, παράλληλα, οι ταυτότητες χρησιμοποιούνται από την κυβερνητική επικοινωνία και τον έλεγχο στην προσπάθεια της μηχανής, να διαιρέσει για να ελέγξει, να επανασυνθέσει για να κατασκευάσει φοβισμένα ζόμπι – υποκείμενα, ως εξαρτήματα της.

Χρειάζεται να μπολιάσουμε τις ενεργές αντιστασιακές δυνάμεις της κοινωνίας, με τη θετικότητα της άρνησης της εργασίας, για τη χαρά της ζωής και του έρωτα, της δημιουργία και της τέχνης, της συνεργασίας, της άμεσης βοήθειας, της αλληλεγγύης. Να μιλήσουμε μαζί τους, να προσπαθήσουμε να καταλάβουμε, να ακούσουμε και να συμπράξουμε, με τις γνώσεις αλλά και τις αξίες μας, στο πλευρό τους. Όχι ως ήρωες, ούτε ως λυτρωτές, αλλά ως σώματα της διαρκούς εξέγερσης, ως σαμποτέρ και καλλιτέχνες, ως μοναδικότητες στις κοιλάδες μίας πληθυντικής συλλογικής πραγματικότητας.

Οφείλουμε να ξεπεράσουμε τον ερασιτεχνικό παραδοσιακό πόλεμο της άρνησης και του σαμποτάζ, που πλέον μετατράπηκε σε κομμάτι της θεαματικής μηχανής των μέσων. Η παγκόσμια μηχανή κυριαρχίας δεν αντιπαλεύεται με βόμβες μολότωφ και πέτρες.

Χρειάζεται να επινοήσουμε μία μορφή δικτυακής οργάνωσης, που θα αποτελέσει τη δική μας μηχανή πολέμου, και θα μας οδηγήσει έξω από την κυριαρχία. Κι αυτή η μηχανή δεν πρέπει απλά και μόνο να καταστρέφει αλλά να δημιουργεί όλες εκείνες τις νέες συνθήκες ζωής, που θα βασίζονται στις αναδυόμενες αξίες των ίδιων των εξεγερμένων. Θα έλεγα ότι πρέπει επιτέλους να τελειώνουμε με την τυραννία της έλλειψης δομής, την εξουσία της “αντιεξουσίας”, τη στείρα αναπαραγωγή της εξουσίας του πολεμιστή, του γραφιά, του σοφού, του υποδόρειου καταμερισμού ηρωικών ρόλων, στα πλαίσια των ομάδων μας. 

Μπορούμε και οφείλουμε να περάσουμε στην κοινωνική δικτύωση των συνελεύσεων μας, με στόχο τη διάχυση των σκοπών μας, των ενεργειών μας, της επικοινωνίας στο σύνολο της κοινωνίας. Με απώτερο σκοπό το συντονισμό του αγώνα και της αλληλεγγύης των επιμέρους μερών της Τάξης της Αυτοοργάνωσης, των μοριακών της αντιστάσεων στη γειτονιά, την πόλη, τη μονάδα παραγωγής και κατανάλωσης, την υγεία, τη μόρφωση, και όπου αλλού. Κοινωνική δικτύωση που δεν θα υποστηρίζεται με την ηλεκτρονική δυνητικοποίηση της καθημερινότητας, αλλά θα αναδύεται μέσα από την αμεσότητα των σχέσεων μας στους χώρους που ζούμε, μαθαίνουμε, ερωτευόμαστε, δημιουργούμε. Να πούμε όχι σε οποιαδήποτε λογική γραφειοκρατικής, κάθετης οργάνωσης της ζωής, να προχωρήσουμε όμως στη δικτυακή συναρμογή και σύζευξη των συνελεύσεων, των εγχειρημάτων, των ατόμων, των ομάδων, που εμπνέονται από τις αξίες της Τάξης μας. Και εδώ οφείλουμε να ξεπεράσουμε το φετιχισμό των λέξεων, των εννοιών, των ανόητων διαχωρισμών σε ταυτότητες ηλιθίων: ατομιστές και κοινωνιστές, οικολόγοι και εργατιστές, ομοσπονδιακούς, κλπ. Η κοινωνική ζωή και η Τάξη της αυτοοργάνωσης δεν χωράει σε καλούπια, δεν συνταγολογείται, ρέει μέσα στη δίνη της σημερινής κρίσης, αυτοθεσμίζοντας και δημιουργώντας όλες εκείνες τις δομές ρήξης και υπέρβασης με το υπάρχον, αναδυόμενη από τη συλλογική σύζευξη των μοναδικοτήτων μας. Αυτός ο υπέροχος αισθητικός, λογικός, κοινωνικός, κόσμος του καθενός, όπως βουτάει και αναδύεται μέσα στις μπαμπούσκες της συλλογικής μας δημιουργίας. Χάος και Τάξη φίλοι μου. Η Τάξη της Αυτοοργάνωσης.

Κι αφού επιλέξουμε τον τρόπο και το δρόμο της δικτύωσης, να ενεργοποιήσουμε όλες τις ιδέες, τις φαντασίες, τις σκέψεις, τις γνώσεις για να οργανώσουμε τη ζωή στον τομέα της σίτισης, της στέγασης, της ένδυσης, της γνώσης, της ενέργειας, της υγείας, της γνώσης, επινοώντας νέες οριζόντιες κι αντιεραρχικές δομές για την κάλυψη των αναγκών όλων. Να επινοήσουμε νέες τεχνικές, νέες τεχνολογίες που θα απελευθερώσουν μία για πάντα τον άνθρωπο από την εργασία, και την εκμετάλλευση, τον κυβερνοπτικό έλεγχο, την καταστροφή του περιβάλλοντος.

Χρειάζεται να επιθυμήσουμε το ανέφικτο, σε κάθε τομέα της καθημερινότητας μας. Να δημιουργήσουμε όλες εκείνες τις συνθήκες που θα βοηθήσουν στην ανάδυση της μοναδικότητας του καθενός, της διαφορετικότητας, και της πολλαπλότητας του γίγνεσθαι. Να χαρούμε την πορεία μας στη ζωή, μέσα από την καλλιέργεια των ιδιαιτεροτήτων και των δεξιοτήτων μας. Να υπερβούμε κάθε διάκριση, που τέμνει το σώμα μας, προκειμένου να το διαχειριστεί η εκάστοτε εξουσιαστική αρχή. Να αποδομήσουμε κάθε κώδικα, κάθε έθος, κάθε συνήθεια, κάθε ρουτίνα που παγώνει το διαρκές γίγνεσθαι, τη διαρκή επιλογή της ικανοποίησης της επιθυμίας. Να πειραματιστούμε, να γνωρίσουμε, κάθε τι που αφορά την ικανοποίηση κύρια των επιθυμιών μας. Ο καπιταλισμός μέχρι τώρα διαχειριζόταν ανάγκες κι ανασφάλειες, αφήνοντας στον τομέα των θεσμών του μεταφυσικού να παράγουν “παράδεισους” όπου θα ικανοποιούνται οι επιθυμίες. 
Η Τάξη μας δεν διαχειρίζεται ανάγκες αλλά αυτοδιαχειρίζεται επιθυμίες, όπως αυτές αναδύονται από τη θέληση μας για ζωή, χαρά, δημιουργία.

Χρειάζεται να τελειώσουμε με κάθε τελεολογία, έναν επέκεινα λόγο που υπόσχεται παραδείσους στο μέλλον. Ας τελειώνουμε με τις χιλιαστικές ιδεολογίες των πεφωτισμένων πρωτοπόρων κάθε παράδοσης, τους πατέρες της εκκλησίας, του δόγματος, της “αναρχίας”. Να τραγουδήσουμε και να ζήσουμε το παρόν των καθημερινών μικρών και μεγάλων εξεγέρσεων των αισθήσεων και της φαντασίας, της ποίησης των δημιουργών της Νέας Γης.

Να τραγουδήσουμε ότι η ελευθερία δεν είναι μία υπόσχεση για το μέλλον, αλλά ο διαρκής αγώνας στον παρόν της πολλαπλότητας του γίγνεσθαι, που αναδύεται μέσα από τον αγώνα ενάντια σε κάθε φραγμό, κάθε εμπόδιο που θέτει η εξουσία και οι αρχές της, που ριζώνει και ζει μέσα στην άνθιση των μοναδικοτήτων μας. Η επιθυμία, οι μηχανές απελευθέρωσης της, είναι συζεύξεις, είναι η τέχνη της συλλογικής ζωής. Η απελευθέρωση της επιθυμίας δεν θεσμοποιείται, δεν εμπορευματοποιείται, δεν γίνεται μέσα από την ιεράρχηση σε νόρμες, ρουτίνες, πρόγραμμα, έλεγχο για την ποσοτική μεγέθυνση της. Η επιθυμία δεν έχει ταυτότητα, ρέει, σε ένα παιχνίδι δημιουργιών, μετασχηματισμών, θεσμίσεων και αποδομήσεων στο τώρα, στο παρόν, μέσα στις συντροφιές των εξεγερμένων, κι όχι στις συνταγές των επαναστατών του μέλλοντος. Η επιθυμία απελευθερώνεται μέσα στο μεθύσι της κοινωνικής δημιουργίας, της αυτοθέσμισης, της αυτοκυβέρνησης και της αυτοοργάνωσης.

Σε αυτή την προοπτική να δημιουργήσουμε νέες αρχιτεκτονικές, νέες πολεοδομίες, με ευγένεια προς το φυσικό περιβάλλον. Να δημιουργήσουμε εκείνες τις συνθήκες που θα οδηγήσουν στην απεξάρτηση μας από το πλαστικό, το πετρέλαιο, τη βιοτεχνολογία, κλπ, που θα καλλιεργούν με σκοπό τη χαρά της ζωής, για τη ζωή και όχι το κέρδος.

Τέλος χρειάζεται να τελειώνουμε μία και για πάντα με όλους τους μηδενισμούς – θρησκευτικούς, ιδεολογικούς, οπαδικούς, πολιτικούς, σεξιστικούς– οι οποίοι ενισχύουν τη μιζέρια, τη μνησικακία, και την εξουσία. Κανένας εθισμός σε οποιοδήποτε κυριαρχικό λόγο, σε οποιαδήποτε ουσία, είτε ιδεολογική, είτε ανθρωπιστική, είτε χημική, δεν οδήγησε ποτέ στην ελευθερία της απόλαυσης. Αντίθετα έγινε στοιχείο για τη διάκριση και τη διαχείριση των εξεγερμένων, τακτικός στόχος για τη διάλυση και την ενσωμάτωση των δημιουργών. Η μιζέρια δεν εμπνέει τη δημιουργία αλλά την καταστροφή και το θάνατο της επιθυμίας. Ο μηδενισμός αντιστρατεύεται τις δυνάμεις της ζωής, και οφείλουμε να τον υπερκεράσουμε συντρίβοντας κάθε αποπαίδι του. Ο μηδενισμός αποθεώνει το θάνατο, οδηγεί στην αυτοκαταστροφή των μοναδικοτήτων μας.

Πάμε λοιπόν να ξανανακαλύψουμε τη ζωή, να σταθούμε ο ένας δίπλα στον άλλον, να οργανώσουμε το ταξίδι μας στη Νέα Γη. Αυτό οφείλουμε στους εαυτούς μας, και αυτό θα πράξουμε.

Για την άνθιση των μοναδικοτήτων μας.
Για τη συλλογική ευτυχία
Για μία ζωή ελευθερίας και αυτόνομης δημιουργίας.
Για την απελευθέρωση της Τάξης μας,
της Τάξης της αυτοοργάνωσης.

Autopoiesis

Συζήτηση: Τοπικοποίηση, κοινωνικοποίηση, αποανάπτυξη

Η συζήτηση με θέμα "Τοπικοποίηση, κοινωνικοποίηση, αποανάπτυξη", που έγινε την τρίτη μέρα του 1ου εναλλακτικού φεστιβάλ αλληλέγγυας και συνεργατικής οικονομίας (19, 20, 21/10/2012, Ελληνικό). Στη συζήτηση πήραν μέρος οι: Γιώργος Κολέμπας (πρώην εκπαιδευτικός, βιοκαλλιεργητής, μέλος οικοκοινότητας, συγγραφέας), Γιώργος Λιερός (συγγραφέας), Γιάννης Μπίλλας (εκπαιδευτικός, βιοκαλλιεργητής, μέλος των Από Κοινού - Κίνηση Πολιτών για την Αποανάπτυξη και την Άμεση Δημοκρατία-www.apokoinou.com), Γιώργος Καλλής (καθηγητής στο Αυτόνομο Πανεπιστήμιο Βαρκελώνης). Συντονισμός: Ηλιόσποροι

Συζήτηση: Εγχειρήματα εργασιακής αυτοδιαχείρισης - Κολλεκτίβες εργασίας

Η συζήτηση κατά την πρώτη ημέρα του 1ου εναλλακτικού φεστιβάλ αλληλέγγυας και συνεργατικής οικονομίας (19-20-21 Οκτώβρη στο Ελληνικό).
Στη συζήτηση με θέμα "Εγχειρήματα εργασιακής αυτοδιαχείρισης - Κολλεκτίβες εργασίας" πήραν μέρος οι: Μάκης Αναγνώστου (Σωματείο Εργαζομένων Βιομηχανικής Μεταλλευτικής), Σταύρος Σταυρίδης (καθηγητής ΕΜΠ), Γιώργος Παπανικολάου (P2P Foundation), Χρυσόστομος Γαλανός (Συνεργατικό Καφενείο Ακαδημίας Πλάτωνος). Συντονισμός: εργατική εφημερίδα ΔΡΑΣΗ

Το 1ο εναλλακτικό φεστιβάλ αλληλέγγυας & συνεργατικής οικονομίας είναι γεγονός!

Η εργατική εφημερίδα Δράση συμμετέχει και καλεί στο Εναλλακτικό Φεστιβάλ Αλληλέγγυας 

και Συνεργατικής Οικονομίας, 19-20-21 Οκτώβρη στο Ελληνικό

Για μια απελευθερωτική, συνεργατική και αλληλέγγυα οικονομία

Στις 19-20-21 Οκτώβρη γίνεται στο πολιτιστικό κέντρο του Ελληνικού το 1ο φεστιβάλ Αλληλέγγυας και Συνεργατικής Οικονομίας. Το φεστιβάλ αυτό είναι το αποτέλεσμα της επιθυμίας για συνάντηση και δικτύωση συλλογικοτήτων και ομάδων, οι οποίες το τελευταίο ή και όχι μόνο διάστημα, αναπτύσσουν αντιδομές αλληλεγγύης και συνεργατικότητας.

Μέσα από αυτό γίνεται μια προσπάθεια να δημιουργηθούν δίκτυα επικοινωνίας και αλληλοϋποστήριξης, ώστε όλη αυτή η δημιουργική προσπάθεια, που γίνεται από όλους και όλες εμάς για εμάς να ενισχυθεί, να δυναμώσει και να ακουστεί.

Καθώς το κοινωνικό σκηνικό γύρω μας αλλάζει μέρα με τη μέρα, παρασύροντας και το πολιτικό, τόσο η ύπαρξη, όσο και η διάχυση και ο πολλαπλασιασμός αυτοοργανωμένων δομών αλληλεγγύης, αποκτά όλο και περισσότερη σημασία. Έτσι, ενώ μέχρι το πρόσφατο ίσως διάστημα οι κινήσεις αυτές γινόντουσαν από σχετικά μικρά κοινωνικά κομμάτια και είχαν και την ανάλογη απεύθυνση ή ανταπόκριση, τα τελευταία χρόνια, λόγω της οικονομικής εξαθλίωσης αλλά και εξαιτίας του ότι η αναζήτηση εναλλακτικών μορφών διαχείρισης της οικονομίας πλαισιώνεται από όλο και περισσότερους ανθρώπους, έχουμε αύξηση του αριθμού αλλά και των μορφών αυτών των εγχειρημάτων.

Το κράτος και το κεφάλαιο από την άλλη, στήνουν τα δικά τους αναχώματα, προσπαθώντας να εντάξουν όλη αυτή την ορμή στα "φιλόξενα" (και αχόρταγα) χέρια των ΜΚΟ, των ΜΜΕ, της εκκλησίας και των υπολοίπων καλοθελητών της "κοινωνικής οικονομίας", που πάντα είχαν ως ρόλο να ενσωματώσουν και να εκτονώσουν την επιθυμία για αλληλεγγύη και δικαιοσύνη. Όπου δεν φθάνουν αυτοί, φθάνει η ναζιστοσυμμορία της Χ.Α., η οποία μέσα από "εντυπωσιακά" χάπενινγκ μοιράζει τρόφιμα "μόνο στους έλληνες", με τον τηλεοπτικό φακό να την καλύπτει με υποκριτική απέχθεια.

Ενάντια στη συντονισμένη κοινωνική λεηλασία την οποία το καταρρέον πολιτικό σκηνικό μάς ετοιμάζει, εμείς δημιουργούμε τώρα τη ζωή που θέλουμε, χωρίς σωτήρες και διαχωρισμούς. Μέσα από αυτό το τριήμερο φεστιβάλ, μπορεί να αποτυπωθεί το ρεύμα αμφισβήτησης και αναζήτησης, άλλοτε τολμηρό και αποφασιστικό, άλλοτε ίσως διστακτικό, του κυρίαρχου καπιταλιστικού φαντασιακού. Παράλληλα, προσδοκούμε να ανοίξει μια συζήτηση συνεχούς επαναπροσδιορισμού της καθημερινότητας, είτε αυτό αφορά την εργασία, είτε αφορά την καθημερινή διαβίωση, από όλους όσους και όσες συμμετέχουν σε αυτά τα εγχειρήματα.

Η χρονική και ιστορική συγκυρία δεν αφήνει περιθώρια για δισταγμούς. Με το σωματείο εργαζομένων της ΒΙΟΜΕΤ, τις τράπεζες χρόνου, τα ανταλλακτικά παζάρια, το αλληλέγγυο εμπόριο, τις κολεκτίβες εργασίας, και τα δίκτυα αχρήματης οικονομίας, συναντιόμαστε για τρεις ημέρες στο Ελληνικό.

Ένας άλλος κόσμος είναι υπαρκτός. Στηρίζουμε τα αυτοοργανωμένα και οριζόντια εγχειρήματα αλληλεγγύης, αλλάζουμε τώρα τους όρους της ζωής μας, μέχρι την γενικευμένη κοινωνική αυτοδιεύθυνση.

εργατική εφημερίδα ΔΡΑΣΗ

Το πρόγραμμα του φεστιβάλ: http://www.festival4sce.org/page/13/13

Κυκλοφόρησε το νέο τεύχος της εργατικής εφημερίδας Δράση

Τα περιεχόμενα του 9ου τεύχους της εργατικής εφημερίδας Δράση:

• Editorial: Έχουμε τα δικά μας όπλα, το πάθος για τη λευτεριά!
  
  
• Για μια απελευθερωτική, συνεργατική και αλληλέγγυα οικονομία
  
  
• Άρνηση εκπαιδευτικών στην αξιολόγηση-χειραγώγηση - του Θ.Θ.
  
  
• Η άποψή μας: Η αφλογιστία μπροστά στην επέλαση των βαρβάρων...
  
  
• Εμείς δεν υπογράψαμε ποτέ τη Βάρκιζα – της Μαρίας Γερογιάννη

--------------

ΦΑΚΕΛΟΣ: Μπορούμε χωρίς αφεντικά

• Δυνατότητες ανατροπής του καθεστώτος της κοινωνικής λεηλασίας και βαρβαρότητας – του Θοδωρή Θεοδωρόπουλου
  
  
• Ernesto «Lalo» Paret: Η ανάκτηση των εργοστασίων μάς κάνει να σκεφτούμε ότι τα πάντα είναι δυνατά
  
  
• Κοινωνική Οικονομία: Τόπος συνάντηση των αναγκών της επιβίωσης με την ανάκτηση της αξιοπρέπειας – του Γιώργου Λιερού
  
  
• Richard Wolff: Καταλάβετε την παραγωγή
  
  
• Αυτοδιαχείριση-Συνεταιρισμός: Αγγίζοντας την ουτοπία, ένας καινούργιος κόσμος είναι εφικτός – της Μάγδας Μάντζου
  
  
• Urupia: Εργαστήριο κοινωνικής αυτοδιεύθυνσης – Συνέντευξη μελών της Urupia στην Έφη Πανοτοπούλου
  
  
• Βιομηχανική Μεταλλευτική: Ένας αγώνας πέρα από τα καθιερωμένα...

---------------

• Ο Δένδιας βάζει χακί στολή... Στρατιωτικοποίηση της αστυνομίας ενάντια στον «εσωτερικό εχθρό» - των Νίκου Αργυρίου, Βάιου Σκαρλάτου (Αντιπολεμική Διεθνιστική Κίνηση)
  
  
• Το μεγάλο χωνευτήρι των τραπεζών – του Π.Π., εργαζόμενου στον χρηματοπιστωτικό τομέα
  
  
• Peter Waterman: Όλα κοινά – Ένα νέο/παλιό σύνθημα για τη διεθνή εργασία και τον εργατικό διεθνισμό

Από το πρωτοσέλιδο της εφημερίδας:

Το μέλλον είναι τώρα!

Mε αμείωτη ένταση συνεχίζεται από το καθεστώς της κοινωνικής λεηλασίας ο νέος κύκλος της βάρβαρης εξαθλίωσης της τεράστιας πλειοψηφίας του κόσμου της εργασίας και της κοινωνίας από το κράτος των αφεντικών και των πολιτικών του εκπροσώπων.

Οι κυρίαρχοι του καθεστώτος για να «ξεπεράσουν» τη βαθιά δομική κρίση που αποδομεί συθέμελα το σύστημα και τις συμμαχίες του, επιλέγουν χωρίς αλλά περιθώρια ελιγμών και «εναλλακτικών» λύσεων ένα μονόδρομο πρωτοφανούς ανακατανομής σε βάρος της τεράστιας κοινωνικής μάζας, που ξεπερνά πια ακόμη και τα ευτελή όρια της τυπικής ανθρώπινης επιβίωσης μέσα στον απάνθρωπο ούτως ή άλλως καπιταλισμό.

Με τον κοινωνικό πόλεμο να εξελίσσεται λοιπόν από τα αφεντικά, το κράτος, και το παρακράτος της συμμορίας των φασιστών, η εγκλωβισμένη αναγκαιότητα της έκφρασης για μια απελευθερωτική προσπάθεια των καταπιεσμένων ψάχνει διέξοδο έξω και πέρα από τους επίσημους φορείς του συστήματος (κόμματα, συνδικάτα, ιδεολογικούς, και προπαγανδιστικούς μηχανισμούς), στις χειραφετημένες απόπειρες για μια ανθρώπινη ζωή των συλλογικοτήτων του επαναστατικού μέλλοντός μας.

Τώρα πια που το μόνο «αίτημα» που απόμεινε είναι «ζωή ή εξαθλίωση», είναι όσο ποτέ άλλοτε επίκαιρο να επιστρέψουμε το δίλημμα της ελάχιστης επιβίωσης που θέτουν οι κυρίαρχοι, με το «εμείς μπορούμε και θα τα πάρουμε όλα», οξύνοντας τον κοινωνικό τους πόλεμο και οικοδομώντας έναν κόσμο της αλληλεγγύης και της επανάστασης.

Όλοι στους δρόμους της σύγκρουσης, της αυτοδιαχείρισης και της αλληλεγγύης!