Μεταλλεία Χαλκιδικής: Ο χρυσός …δεν μας ενώνει

Συνέντευξη μέλους του Παρατηρητηρίου Μεταλλευτικών Δραστηριοτήτων στη Μάγδα Μάντζου

Η δραστηριότητα των μεταλλείων ξεκινά το 1893 από την οθωμανική εταιρεία ‘Κασσάνδρα’.

Μεταπολεμικά, την πλειοψηφία των μετοχών αποκτά ο Αθ. Μποδοσάκης. Το 1952 λειτουργεί στην Ολυμπιάδα το εργοστάσιο Στρατώνι, το πρώτο από τα τρία σημερινά εργοστάσια εμπλουτισμού μεταλλείων. Τα άλλα δύο είναι το μεταλλείο ‘Μάντεμ Λάκκου’ κοντά στη Στρατονίκη το οποίο συνδέεται υπογείως με το μεταλλείο ‘Μαύρες Πέτρες’ στις Σκουριές. Το 1995 το σύνολο των μεταλλευτικών εγκαταστάσεων το παίρνει η TVX HELLAS, θυγατρική της καναδικής μεταλλευτικής TVX GOLD, με σκοπό τη δημιουργία μεταλλουργίας χρυσού στην περιοχή της Ολυμπιάδας.

Συζητάμε για τα μεταλλεία με μέλος του Παρατηρητηρίου Μεταλλευτικών Δραστηριοτήτων:

Διαπιστώνουμε ότι η περιοχή της Χαλκιδικής έχει παράδοση από πολύ παλιά με τα μεταλλεία, γιατί, ωστόσο, οι αντιδράσεις ξεκίνησαν γύρω στις αρχές τις 10ετίας του '90;

Το 1987-89 τέθηκε για πρώτη φορά η πρόταση κατασκευής εργοστασίου χρυσού στην Ολυμπιάδα και τότε ήταν που ξεκίνησαν οι αντιδράσεις. Στην Ολυμπιάδα υπήρχε μεταλλείο που δούλευε από το 1976 και οι επιπτώσεις του ήταν πολύ αρνητικές, έτσι οι κάτοικοι αρνήθηκαν εξαρχής να δεχθούν επιπλέον επιβάρυνση της μεταλλουργίας. Βέβαια, οι άνθρωποι τότε πάλευαν εντελώς μόνοι τους, μια και οι δυνατότητες επικοινωνίας ήταν ελάχιστες και το πέπλο παραπληροφόρησης και προπαγάνδας γύρω από την υπόθεση εξίσου αδιαπέραστο όσο και τώρα.

Από το 1987 μέχρι σήμερα ποιοι ήταν οι πιο σημαντικοί σταθμοί του αγώνα ενάντια στην εξόρυξη χρυσού;

Το 1989 ήταν η πρώτη νίκη των κατοίκων της Ολυμπιάδας και του Στρυμονικού, οι οποίοι κατάφεραν να ακυρώσουν τη μεγάλη φιέστα εγκαινίων του εργοστασίου χρυσού στην Ολυμπιάδα από τη ΜΕΤΒΑ. Έτσι, τελείωσε αυτή η ιστορία. Η ΜΕΤΒΑ πτώχευσε, η ΑΕΕΧΠΛ πτώχευσε, μπήκαν σε ειδική εκκαθάριση κι έτσι το 1995 μας ήρθε η πρώτη ξένη πολυεθνική, η καναδική TVX. Οι κάτοικοι ξαναμπήκαν στον αγώνα, έστησαν φυλάκια, σταματούσαν τα φορτηγά της εταιρίας, έπεσε άγριο ξύλο με τα ΜΑΤ. Κάναμε προσφυγές στο ΣτΕ το οποίο με μια ιστορική απόφαση το 2002 δικαίωσε τους κατοίκους της Ολυμπιάδας. Η εταιρία είχε ήδη ξεκινήσει την εξόρυξη κάτω από τη Στρατονίκη, κι έτσι άνοιξε ένα νέο μέτωπο με τους κατοίκους της Στρατονίκης που άρχισαν να νιώθουν τα φουρνέλα κάτω από τα πόδια τους. Όλο το 2002 οι κάτοικοι της Στρατονίκης έρχονταν καθημερινά αντιμέτωποι με τα ΜΑΤ. Ήρθε πάλι το ΣτΕ και σταμάτησε και αυτό το έργο, και σαν αποτέλεσμα η TVX HELLAS το 2003 κήρυξε πτώχευση. Ακολούθησε η σκοτεινή και βρώμικη μεταβίβαση των μεταλλείων στην “Ελληνικός Χρυσός”, που σκηνοθέτησε ο Πάχτας και για την οποία η Ελλάδα καταδικάστηκε τελικά από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Παράνομη και σκανδαλώδης από όλες τις απόψεις και φυσικά καταστροφική για τα συμφέροντα του ελληνικού δημοσίου που όχι μόνο δεν πήρε φράγκο από την πώληση αυτής της τεράστιας περιουσίας, αλλά δεν κράτησε ούτε καν ένα δικαίωμα εσόδων για το κράτος.

Οι κάτοικοι είχαν προβλήματα και με τα υπόγεια ορυχεία;

Tα μεταλλεία στην περιοχή μας ήταν πάντα υπόγεια αλλά και αυτά μας έχουν αφήσει σοβαρές περιβαλλοντικές επιπτώσεις. Οι μεγάλες αντιδράσεις τώρα εστιάζονται κυρίως στα τεράστια επιφανειακά μεταλλεία που θα δημιουργηθούν όπως στις Σκουριές, ενώ τα υπόγεια είναι γενικά πιο ανεκτά, είναι άλλωστε και πολύ μικρότερης κλίμακας. Υπάρχει, όμως, ένα βασικότατο πρόβλημα. Το παλιό υπόγειο μεταλλείο που λειτουργεί ακόμα, η Μαύρη Πέτρα, βρίσκεται ακριβώς κάτω από τον δομημένο οικισμό της Στρατονίκης. Εδώ και 12-13 χρόνια, τα θεμέλια της Στρατονίκης ανατινάζονται με φουρνέλα και οι επιπτώσεις στο χωριό είναι δραματικές. Πάρα πολλά σπίτια έχουν σοβαρές ρωγμές, δρόμοι και πεζοδρόμια βουλιάζουν και στις αυλές των σπιτιών ανοίγουν τρύπες. Υπάρχουν πολλοί που δεν το θέλουν το μεταλλείο στη Στρατονίκη, όμως οι προσλήψεις έχουν βουλώσει τα στόματα.

Η οργανωμένη αντίδραση των κατοίκων στην Κερατέα το 2010 απέτρεψε τη δημιουργία ΧΥΤΑ, τουλάχιστον μέχρι στιγμής. Βλέπεις κοινά χαρακτηριστικά με τον αγώνα ενάντια στο χρυσό;

Υπάρχουν ομοιότητες, υπάρχουν και διαφορές. Η πιο βασική διαφορά είναι ότι στην Κερατέα ήταν όλος ο κόσμος ενωμένος και απέναντι στο κράτος και στον Μπόμπολα, ενώ εδώ η τοπική κοινωνία είναι διχασμένη σε βαθμό που να είμαστε σχεδόν σε εμφύλιο.

Μπορείς να μας αναφέρεις επιγραμματικά τις περιβαλλοντικές καταστροφές που γίνονται από τη στιγμή της δημιουργίας ενός εργοστασίου…

Εξαρτάται από το είδος του εργοστασίου. Τα εργοστάσια μεταλλουργίας είναι από τις πιο βαριές βιομηχανίες στον κόσμο, γενικά, αλλά κι εδώ οι επιπτώσεις εξαρτώνται από το είδος της μονάδας. Εγώ κανονικά θα έπρεπε να σου μιλήσω για τις επιπτώσεις μιας μεταλλουργίας flash smelting γιατί αυτό υποτίθεται ότι θα γίνει, αλλά δεν θα το κάνω γιατί είμαι απόλυτα βέβαιη ότι δεν θα γίνει.

Η “Ελληνικός Χρυσός” επέλεξε για την επεξεργασία χρυσού αντί για κυάνιο τη μέθοδο της ακαριαίας τήξης, όμως αποδείχτηκε ψέμα όλο αυτό…

Ναι, η ακαριαία τήξη είναι μια μέθοδος που χρησιμοποιείται πράγματι σε όλο τον κόσμο, αλλά πουθενά, μα πουθενά, για το μείγμα των μεταλλευμάτων Σκουριών και Ολυμπιάδας, όπου λέει ότι θα την χρησιμοποιήσει η “Ελληνικός Χρυσός”. Το μεγάλο πρόβλημα είναι το αρσενικό. Η οριακή περιεκτικότητα σε αρσενικό, για να μπορεί να χρησιμοποιηθεί η μέθοδος αυτή, είναι 0,3% και ακόμα και στην Κίνα έχουν βάλει όριο το 0,5%. Με το 11% αρσενικό που έχει εδώ το μείγμα μεταλλευμάτων, πρόκειται πραγματικά για μια μεταλλουργία-φονιά. Το καταγγείλαμε σε όλες τις αρμόδιες υπηρεσίες αλλά δεν κουνήθηκε φύλλο. Όλο αυτό έγινε για να αποφύγουν τη λέξη κυάνιο και το σκόπελο του ΣτΕ.

Το ωραίο είναι ότι η ίδια η εταιρία σε Τεχνική Μελέτη που δημοσιεύτηκε (στα αγγλικά) μια βδομάδα μετά την υπογραφή του Παπακωνσταντίνου, παραδέχεται ότι η μέθοδος είναι καθαρά πειραματική και ότι υπάρχουν σοβαρά προβλήματα στην εφαρμογή της, και τελικά αφαιρούν εντελώς τη μεταλλουργία από το κύκλωμα της επεξεργασίας! Δηλαδή, καθόλου εργοστάσιο, δε θα γίνεται παραγωγή καθαρών μετάλλων και το δημόσιο δε θα έχει κανένα έσοδο!

Τελειώνουμε τη συζήτηση έχοντας την είδηση ότι, ο διευθυντής Ασφάλειας Θεσσαλονίκης έχει στείλει κλήτευση σε κατοίκους της Ιερισσού καθώς και σε τέσσερις Θεσσαλονικείς να εμφανιστούν ενώπιον της Ασφάλειας Θεσσαλονίκης ως μέλη “εγκληματικής οργάνωσης”. Επιχειρείται τώρα, και όχι τυχαία, από τον κρατικό μηχανισμό μια προσπάθεια ταύτισης της εγκληματικής οργάνωσης της Χ.Α με την αντίσταση που έχουν επιδείξει χρόνια τώρα οι κάτοικοι της Χαλκίδας ενάντια στο χρυσό.

Είναι η τέταρτη «τρομοκρατική οργάνωση» που εμφανίζει η αστυνομία ότι υπάρχει στη Χαλκιδική. Η πρώτη εμφανίστηκε το 2012 και αφορούσε 7 άτομα. Η δεύτερη, ένα μήνα αργότερα και κλητεύθηκαν 2 άτομα. Η τρίτη, μετά το χτύπημα στις Σκουριές όπου υπάρχουν 20 κατηγορούμενοι, εκ των οποίων 4 προφυλακισμένοι. Η τέταρτη, λίγες μέρες μετά τη δολοφονία του Φύσσα.

«Τα δύο άκρα δεν είναι οι νεοναζί και οι Σκουριές. Τα δύο άκρα είναι το κράτος και το παρακράτος. Οι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος: του μηχανισμού καταστολής κάθε άποψης και κινήματος που αντιστέκεται στα σχέδια τους», δηλώνουν από τη πλευρά τους οι Επιτροπές Αγώνα Χαλκιδικής και Στρυμονικού.

Από το 12ο τεύχος της εργατικής εφημερίδας Δράση που κυκλοφορεί